Hommeles onder literaire jury’s verraadt vage normen

Het is weer flink mis bij diverse literaire prijzen. In Nederland stapte Frits Bolkestein uit de jury van de Ida Gerhardt-prijs, toen bleek dat de andere twee juryleden - Thomas Vaessen en Esther Naomi Perquin - de bundel Kooi van Alfred Schaffer wilden bekronen. Bolkestein vond de prozagedichten van Schaffer geheel niet in lijn met de opdracht die hij had meegekregen. Deze luidde namelijk dat de prijswinnaar 'in de geest van' Ida Gerhardt moest dichten. De vrije verzen van Schaffer waren dat zeker niet, verklaarde Bolkestein. Ook In Engeland is tumult uitgebroken over een literaire prijs, de prestigieuze Orange Prize (waarbij alleen boeken van schrijfsters worden toegelaten). Jurylid Daisy Goodwin (schrijver en tv-presentator) verklaarde in The Guardian (http://www.guardian.co.uk/books/2010/mar/17/miser…) dat het lezen van de 129 ingestuurde boeken bepaald geen pretje was geweest. Teveel ellende, te weinig humor, concludeerde ze. "Wat een vreugdeloze, humorloze boeken allemaal," zei Goodwin, "Er kwam een punt waarop ik dacht: ligt dat nou aan mij of aan hen? Ik kon het niet meer aan." Goodwins mening kwam haar op forse reprimandes te staan. Uit de school klappen - en zeker over de algemene kwaliteit van de inzendingen - is nu eenmaal not done. Laks en vaag De Ida Gerhardt- en de Orange-prijsperikelen staan niet op zich. Wel vaker zijn er problemen rond literaire prijzen geweest, zeker als de normen nogal vaag zijn. Zo wond Elsbeth Etty zich vorig jaar op over het ontbreken van een aantal boeken bij de Gouden Uil. Uitgevers (met name De Arbeiderspers) bleken laks met inzenden, en de regels stonden niet toe na de deadline werken toe te voegen. Eerder beklaagde Marja Pruis zich in De Groene (http://www.groene.nl/2007/41/de-kwestie-waarom-vr…) dat vrouwen vrijwel nooit prestigieuze literaire prijzen winnen. Waaraan dat lag, was echter niet helemaal duidelijk. ‘Misschien gaat de wereld er anders uitzien als jury’s evenrediger worden samengesteld, maar dat is ook de vraag. Vrouwen zijn er van jongs af aan in getraind van jongensboeken te houden. Andersom worden jongens niet tot meisjesboeken verleid.’ Literaire kritiek vervaagt Niet de jury's, maar de normen zijn het grote probleem, zo blijkt telkens weer. Jury's moeten zich aan regels en normen houden, die vaag en meerduidig zijn. Wat is poëzie "in de geest van Ida Gerhardt"? En is humorloosheid een literaire norm of een persoonlijk probleem? Zoals Erik Spinoy al een aantal jaren geleden aangaf is het probleem van literaire prijzen het probleem van de literaire kritiek - maar dan vergroot en versneld. ‘Prijzen zijn distinctiemachines. Ze produceren oordelen over boeken zonder dat die de tijdrovende omweg door de literaire kritiek hoeven te maken. Lezers maken die omweg langs de kritiek ook niet meer. Voor hen zijn de prijzen de legitimatie. Ze zijn daarmee ook ontslagen van de nog meer tijdrovende noodzaak om literaire competenties te verwerven en te proberen zelf te oordelen.’