Gebruiken of vermijden: trendy woorden in je schrijfproject

Sommige literaire klassiekers gaan al eeuwen mee in de canon en lijken aan een tijdsstempel te ontsnappen. Misschien valt het me daarom erg op wanneer ik in een boek ineens trendy woorden tegenkom als ‘TikTok’ of ‘ASMR’. Naar mijn idee worden verhalen hier erg gedateerd van en verliezen ze snel hun relevantie. Maar is dat gevoel terecht? Moet je dit soort actuele woorden vermijden, of kun je ze juist ook inzetten in je verhaal?

Ik ben niet de enige lezer die hierover nagedacht heeft. Op een platform als Reddit is dit bijvoorbeeld een onderwerp waar lezers en schrijvers over discussiëren. Een veel voorkomend sentiment is dat woorden als ‘Facebook’ of ‘Iphone’ hen storen. Veel mensen zijn het er over eens dat het een doorn in het oog is, omdat het de illusie van een fictieve wereld doorbreekt, terwijl lezers zich juist graag verliezen in een boek. Ook noemt men dat het vaak geforceerd aanvoelt. 

Modernisme

Aan de andere kant is het interessant een parallel te trekken met een vergelijkbaar fenomeen aan het begin van de 20e eeuw. In eerste instantie was er toen ook weerstand tegen het gebruiken van toentertijd actuele/nieuwe woorden als ‘kantoor’ of ‘tram’ in poëzie of literatuur. Men vond dat deze woorden te alledaags waren en dat kunst bovendien tijdloos moest zijn, iets waar de huidige Reddit gebruikers zich dus bij aansluiten. Echter werd deze weerstand later doorbroken door grote modernistische schrijvers en dichters als Martinus Nijhoff, Lucebert en Virginia Woolf, die bijvoorbeeld schreven over de stad en de fabriek. Deze auteurs wilden juist laten zien dat ook het dagelijkse, en zelfs het ‘lelijke’ poëtisch kan zijn. 

Als je twijfelt of je dit soort woorden in je tekst wil gebruiken kun je dus een afweging maken tussen tijdloosheid en actualiteit. In het boek Orakel van Thomas Oldeheuvelt hebben de personages het bijvoorbeeld over welke serie zij op dat moment aan het kijken zijn, en noemen zij in dat gesprek een aantal series die de lezer bekend zullen voorkomen. Hier wordt dus de fictieve wereld verbonden met de echte wereld, waardoor het bovennatuurlijke afsteekt tegen de normale dingen in het leven, zoals tv-series. Het creëert in ieder geval duidelijk een breuk. 

Dus, moet je als schrijver nu wel of niet gebruikmaken van zulke actuele woorden in je tekst? Als je een roman wil schrijven die juist sterk gebonden is aan de tijd waarin het zich afspeelt, kan het gebruik van deze hedendaagse termen zeker functioneel zijn. Daarnaast kun je er bewust voor kiezen een connectie te creëren tussen de fictieve en de echte wereld. Je hoeft dus niet compleet weg te blijven van woorden zoals ‘TikTok’, maar het is goed om je bewust te zijn van het effect dat ze hebben. Het zijn woorden die in het oog springen. Als je juist liever wil dat je verhaal tijdloos is en het gevoel van de lezer zich in een fictieve wereld te bevinden niet wil verbreken, kun je hele actuele termen beter wel weglaten. Overweeg goed wat je ermee wil, of het binnen de gewenste stijl past en welk effect je wil bereiken.