Bob van Duuren: 'AI maakt uitgevers relevanter, niet overbodig'

In een tijdperk waarin boeken over AI als paddenstoelen uit de grond schieten, blijft Bob van Duuren kalm. Als oprichter van een uitgeverij zag hij hoe de rol van de uitgever op het spel werd gezet door razendsnelle technologische ontwikkelingen.

“Uitgeverijen hebben het zwaar,” vertelt Van Duuren. Naast de trend van ontlezing, speelt de opkomst van AI een grote rol. “Met AI kun je jezelf zo veel aanleren dat boeken steeds minder relevant lijken.” Toch ziet hij die ontwikkeling niet als bedreiging, maar als kans: “Ik heb AI niet uit noodzaak omarmd, maar omdat ik het een fascinerend onderwerp vind. Vanaf de eerste ChatGPT-versie ben ik ermee aan de slag gegaan.”

AI: producent en onderwerp van publicaties

Van Duuren laat AI fungeren als tweezijdig zwaard. Enerzijds gebruikt hij grote taalmodellen voor de dagelijkse workflow: vertalingen, copywriting, blogposts, nieuwsbrieven, proeflezen en zelfs het bedenken van titels en indelingen van boeken. Anderzijds publiceert hij erover. “Na ruim tweeënhalf jaar staan we op zo’n 10–15 titels over AI. We zijn een van de weinige Nederlandse uitgeverijen die hier structureel op inzetten.” Uitgeverij Van Duuren is de enige Nederlandse uitgeverij die het tot nu toegeeft.

Van Duuren gebruikte tot voor kort uitsluitend vertaalbureaus voor vertalingen, maar ook dat is verleden tijd. “In november heb ik een boek volledig door ChatGPT laten vertalen. Een werk van circa 260 pagina’s, waarin ik slechts vier kleine correcties hoefde door te voeren.” Zo’n toolversie is goedkoper en sneller, geeft Van Duuren aan. Wel waakt hij ervoor dat literaire nuances, waarin AI nog tekortschiet intact blijven: “Voor literaire romans zal AI nog niet volstaan, maar voor onze vakboeken is over het algemeen goed te doen.”

AI-agents en chatbots

Het nieuwste project: AI-agents, digitale ‘managers’ die meerdere AI’s tegelijk aansturen. “Ons eerste boek over AI-agents verschijnt na de zomer.” AI-agents zijn nog nieuw voor van Duuren, maar wat hij er tot nu toe mee doet, overstijgt zijn verwachtingen.

Daarnaast bouwt Van Duuren chatbots bij zijn titels. Zo kan een lezer van een 200 pagina's tellend boek, bijvoorbeeld over Canva niet alleen inhoudelijke vragen stellen over wat wel in het boek staat, maar ook over toepassingen die elders kennis vereisen. “Je koopt daardoor niet alleen een boek, maar een multimediale ervaring.”

De toekomst van uitgeverijen

Over tien jaar zullen we volgens Van Duuren AI niet meer zien als een losse tool, maar als geïntegreerde workflow­-partner: “De output wordt alleen maar beter, hallucinaties nemen af, al is perfectie nog niet in zicht.”

Hij verwacht dat AI-agents en geavanceerde chatbots standaard gaan worden: “Momenteel zijn de verhalen erover vaak fantastisch, maar de praktijk is weerbarstiger. Toch zie ik een behoorlijke toekomst voor deze toepassingen.”

Auteursrecht, kwaliteit en verantwoordelijkheid

Een van de grootste vragen rondom AI-publicaties is auteursrecht. Van Duuren: “Teksten die helemaal door AI zijn gegenereerd, vallen momenteel niet onder auteursrecht. Zodra je er echter je eigen ‘sausje’ overheen gooit en redactionele bewerkingen doet, dan is het weer je eigen werk en beschermd.”

Hij benadrukt dat de eindverantwoordelijkheid bij de auteur ligt: of je nu met AI werkt of niet, je moet zorgen voor een uniek, inhoudelijk correct manuscript. “Ik heb er geen enkel probleem mee als auteurs AI gebruiken. Auteurs moeten vanzelfsprekend zorgen voor inhoudelijk correcte tekst, maar als AI meeschrijft scheelt dat ons vaak in redactietijd en -kosten.”

Misverstanden en adviezen voor collega-uitgevers

Het grootste misverstand? Volgens Van Duuren denken veel uitgeverijen dat AI-teksten altijd ondermaats zijn. “Toen ik twee jaar geleden met ChatGPT versie 3.5 experimenteerde, schoten de tranen me in de ogen. Drie maanden later kwam versie 4 en was het al een heel ander verhaal.” Zijn advies:

1. Omarm AI volledig. Stel een ‘AI-champion’ aan met affiniteit en kennis.
2. Denk outside the box. Zo ontstond het idee voor de chatbot bij een boek over Zapier dat hij schreef.
3. Blijf kritisch. Vertrouwen is goed, maar controleer altijd de output