#281 - Komkommer is boos

Het is daar bij jou in de koelkast een levendige conversatie; de hele inhoud zegt zijn zegje, soms op het pikante af, als ik je knipoog niet fout interpreteer. Leuk gedaan.

Schrijfcoach Mike wees er je de vorige keer op: na een komma wordt de voortzetting van de directe reden begonnen met een kleine letter. 'in deze koelkast' , 'het is weer komkommertijd' , 'er schiet haast' , 'kan je er echt' , 'ik zwijg al'. Of de voorafgaande komma veranderen in een punt. Je weet het wel, en toch sluipt de fout erin; ik herken dat.

Overigens geen woord Engels bij.😊

@Dos Ik heb eens wat opzoekingswerk gedaan om te onderzoeken waarom ik hier steeds fouten tegen maak.

De ELDA (eerst leesteken, dan aanhalingsteken) regel en het gebruik van interpunctie (en hoofdletters) in gesplitste citaten lijken me niet zozeer een kwestie van "wat is goed?" en "wat is fout?" maar van "Hoe spreken we het af?"

Als je de twee bovenstaande links volgt, dan lees je het volgende:

Over enkele of dubbele aanhalingstekens: Bij de VRT (Vlaamse Radio en Televisie) werken ze met dubbele aanhalingstekens bij directe rede, maar in de uitgeverswereld wordt vooral voor enkele aanhalingstekens gekozen.
Uiteindelijk kan ik hier concluderen dat je zelf mag kiezen welk type aanhalingsteken je gebruikt. Vind je de dubbele mooier of beter dan gebruik je die. Gaat je voorkeur naar de enkele uit, dan kan je deze gebruiken. De enkele aanhalingstekens zijn tegenwoordig in de mode, maar dit kan natuurlijk binnen een paar jaar veranderen.

Geen regel dus, maar "mode" (en afspraak). Merk op: voor mijn teksten in het Engels gebruik ik altijd dubbele aanhalingstekens. Dat lijkt daar de conventie. Vertaal maar eens een tekstje van het Nederlands naar het Engels met Google Translate en je zal merken dat Google ook de enkele aanhalingstekens in dubbele verandert.

Over de plaats van de komma: Bij een dialoog waar de volledige zin geciteerd wordt, schrijven we de leestekens (punt, uitroepteken, vraagteken) binnen de aanhalingstekens en beginnen we de zin met een hoofdletter.

Voorbeelden:
Mark zei: ‘De koffie is op.’
Julia vraagt: ‘Is de koffie op?’
Piet roept: ‘De koffie is op!’

Als je zin nu begint met het citaat, dan vervalt de punt aan het einde en schrijven we een komma buiten de aanhalingstekens. Een vraagteken of uitroepteken blijft wel staan en dan mag de komma buiten de aanhalingstekens desnoods weg gelaten worden.

‘De koffie is op’, zei Mark.
‘Is de koffie op?’, vraagt Julia.
‘De koffie is op!’ roept Piet.

Als het citaat onderbroken wordt, zetten we de komma binnen de aanhalingstekens als ze ook in de zin voorkomt en erbuiten als ze niet in de zin komt.

‘De koffie’, zei Mark, ‘is weeral op.’ (de zin is: ‘De koffie is weeral op.’)
‘Verdorie,’ roept Piet, ‘de koffie is op!’ (hier is de zin: ‘Verdorie, de koffie is op!’

Maar zoals hierboven al vermeld, hebben uitgevers een andere regel. Zij werken volgens de ELDA-regel (Eerst Leestekens, Dan Aanhalingstekens).

Hier wordt: ‘De koffie is op’, zei Mark.
Dus: ‘De koffie is op,’ zei Mark.

ELDA overtreedt dus in zeker zin de spelregels van de taal, maar persoonlijk gebruik ik ELDA altijd in conversaties omdat het zo gemakkelijk is. De enige situaties waarbij ik de komma buiten de aanhalingstekens zet, is wanneer het niet gaat om uitgesproken tekst, zoals bijvoorbeeld: "Eendracht maakt macht", "Je maintiendrai" en "One Nation under God" zijn Belgische, Nederlandse en Amerikaanse wapenspreuken.
Merk op: wanneer ik in het Engels schrijf, gebruik ik de Oxfordkomma: "Eendracht maakt macht", "Je maintiendrai", and "One Nation under God" are Belgian, Dutch, and American mottos. Ik ben een grote fan van de Oxfordkomma omdat die verwarring vermijdt. Ik durf hem soms zelfs in het Nederlands te gebruiken.

Over het opsplitsen van een citaat: Een citaat dat uit meerdere zinnen bestaat ('Gaat u zitten. De dokter komt zo' of 'Is Jan thuis? Ik wil hem wat vragen'), kan na de eerste zin worden onderbroken door een citaatonderbreker, bijvoorbeeld: zei zij, vroeg Piet, sprak ze, vertelt Ella. Na de onderbreking staat een punt en daarna begint de volgende geciteerde zin.

(1) 'Gaat u zitten', zei zij. 'De dokter komt zo.' (Het volledige citaat luidt: 'Gaat u zitten. De dokter komt zo.')
(2) 'Mijn broer woont ook in Den Haag', vertelde ze. 'Hij woont al een paar jaar samen.' (Het volledige citaat luidt: 'Mijn broer woont ook in Den Haag. Hij woont al een paar jaar samen.')
(3) 'Je bent grappig', zei ze. 'Echt, ik vind je grappig.' (Het volledige citaat luidt: 'Je bent grappig. Echt, ik vind je grappig.')

Als de eerste zin van het onderbroken citaat op een punt eindigt, zoals in voorbeeld (1), (2) en (3), vervalt die zinseindepunt voor de citaatonderbreker. Eindigt de eerste zin op een vraagteken of een uitroepteken, dan blijft dat staan.

(4) 'Is Jan thuis?', vroeg Piet. 'Ik wil hem wat vragen.'
(5) 'Ik denk er niet over!', riep ze. 'Dat gaat echt te ver, hoor!'

Als een citaat van één enkele zin wordt onderbroken, komt er na de citaatonderbreker een komma in plaats van een punt en volgt er geen hoofdletter.

(6) 'Ik vermoed', zei Piet, 'dat Jan al wel thuis is.' (Het volledige citaat luidt: 'Ik vermoed dat Jan al wel thuis is.')

Ik merk dat ik dit altijd verkeerd gedaan heb. Ik hanteer in alle gevallen (6) in de zin dat ik na de "zei Piet" een komma zet. Als één enkele zin onderbroken wordt, dan begin ik het tweede deel met een kleine letter (correct); als het om twee zinnen gaat, dan gebruik ik een hoofdletter (niet correct). Ik was me er niet van bewust dat je zoals in (4) en (5) een punt na de "vroeg Piet" of "riep ze" moest zetten. Misschien heb ik het ooit zelfs zo aangeleerd. (Als keuze en plaats van aanhalingstekens een conventie zijn, dan misschien ook de keuze voor punt of komma in dit geval.)

Merk op dat de Taalunie / http://taalunieversum.org op https://taaladvies.net duidelijk geen gebruik maakt van ELDA.

Conclusie:
Ik maakte consequent fouten wanneer in een conversatie twee aparte zinnen opgesplitst werden door een citaatonderbreker. Nu ik dit weet, zal ik consequent de regel "gebruik in dit geval een punt na de citaatonderbreker" gebruiken.

Bruno, je hebt serieus onderzoek gepleegd.

Wat de aanhalingstekens betreft: het nadeel van enkelvoudige (inderdaad een modeverschijnsel) is dat je er makkelijk overheen leest. Dat is minder het geval bij een dubbel aanhalingsteken.

Ideaal vind ik de aanhalingstekens die in Duitse literatuur gebruikt worden: ≫Ich bin doch nicht verrückt.≪ Maar zie dat maar eens ingevoerd te krijgen.

Leuk gevonden. Levendige conversatie. Ik ben jaloers op de inspiratie.

Hij zal er nogal bevingerd uit ---- zal moet zag zijn, denk ik.

Er schiet haast niets meer van haar over.--- dit is waarschijnlijk ook iets Vlaams. In het Nederlands zou dat "er blijft niets neer meer over van haar" zijn. Maar in beide gevallen klopt de zin dan toch niet. De fles is bijna leeggedronken en moet het naar mijn idee zijn "er is bijna niets meer over van haar".

@Dos Ik ben blij dat ik nog af en toe iets kan bijleren.

@Fief Ik heb dit heel vlug geschreven en de inspiratie kwam er door de fout in de opdracht. Daar staat namelijk tot twee maal toe "kersttomaat" in plaats van "kerstomaat".

Bedankt voor de "zal / zag". Wat de fles betreft "Er schiet bijna niets meer over!" is wat ik van mijn vrouw te horen krijg als we een fles wijn willen wegzetten. De gepaste reactie daarop is: "Laat ons ze dan helemaal uitdrinken!"
Ik heb er dit van gemaakt: "Ze heeft bijna geen jus meer over."
Dat is misschien ook wat Vlaams (over een wielrenner zeggen ze bijvoorbeeld: "hij heeft geen jus meer in de benen"), maar ik ben nu eenmaal Vlaming.

ook geput uit de overvloedige t ... en wat een gezellige boel in doe koelkast

Jus in de Chardonnay is gek, maar juist leuk, volgens mij.
Dat de komkommer er bevingerd uitziet, wordt aan het eind wel wat onsmakelijk (en ik wil helemaal niet weten waar die selderij dan gebleven is ...). Kortom: je laat me lachen.

(Maar augurken worden bij uitstek rauw gegeten. Niet vers wellicht)

@schrijvenmaar Bedankt om me op dat foutje met de augurk te wijzen. Ik weet niet hoe die "niet" in die zin terechtgekomen is.

Dag Bruno

Heerlijk hoe je de schrijffout uit de opdracht aangrijpt om je tekst te starten. Erg grappig.

Ik vind evenwel dat het zowat alle items uit de koelkast aan het woord laten overbodig. Je verhaal op zich wint er niet veel mee. Ook het stuk over de vrouw deze huizes maakt het geheel niet krachtiger. Waarom niet schrappen.

Deze zin vind ik moeilijk, opgesteld met niet passend woordgebruik: ‘Veel kan ze niet meer vertellen,’ zegt Spa bruis. ‘Ze heeft bijna geen jus meer over. 

Dat komt vrij vreemd over.

Bekijk het nog eens en volg je eigen leidraad, namelijk het feit dat komkommer boos is.