4 mei Dit jaar is het vroeg zomer, de lente lijkt van gisteren. Zijn kleinzoon komt naar het strand, bij hem zitten op de handdoek, het kind wil spelen met een schepje. De moeder van het kind doet een hoedje op, tegen de zomerzon met lentestralen. Het hoedje komt uit Israel, uit een kibboets. Er staat shalom op in Hebreeuwse letters, het hoedje is blauw als de zee. Het zand is nog koud van de nacht. Het is vijf minuten voor acht op deze vroege morgen op 4 mei. Dan ziet hij het hoedje op het hoofdje van zijn kleinzoon, rukt het af, het kind schrikt en de man kijkt bang, doodsbang en zegt tegen de moeder van het kind dat zij gek is omdat ze hier nog overal zitten, kijk maar naar die kuilen, ze zitten altijd in die kuilen, dat mag nooit vergeten worden, kijk daar en daar. Hij vloekt en spuugt zijn woorden uit. Hij wijst in het rond, hij zegt hoe hij ze altijd noemt, hij doet zijn hand voor zijn mond, zijn mond zie je niet bewegen. Nooit opvallen, nooit, fluistert hij. Hij herhaalt het, dat nooit iemand het mag merken en dat je het nooit mag vertellen. Wie je bent en van wie je bent. Het kibboetshoedje verdwijnt onder in de strandtas en hij pakt het schepje van zijn kleinzoon en graaft een kuiltje. Hij pakt zijn zakdoek, veegt zijn wangen droog en knoopt aandachtig vier knoopjes in de hoeken. Hij plaatst de zakdoek als een hoedje op het hoofdje van zijn kleinzoon, staat op, pakt zijn handje en loopt samen met hem naar de zee. Waar is het jaar, ik ken het niet. Gisteren heerst, in alle dagen. Armando