Overbodige uitleg :: R.U.E.

Onder haar arm klemde ze een aapje, waaraan een arm ontbrak. Ik bukte me behoedzaam naar haar toe. “Hoe heet jouw vriendje dan?” zei ik, terwijl ik naar haar aap wees. “Bokito. Hij is heel lief.” Degene die de naam bedacht had, had beslist gevoel voor humor.

Maar wat is hier uitlegerig aan dan? Het is toch gewoon een mening van de hoofdpersoon? Het lijkt me alleen niet echt een relevante opmerking, maar om dat echt te kunnen beoordelen mis ik, zoals je zelf ook al aangaf, een hoop context. R.U.E. is inderdaad een goed wapen. Het is een geheugensteuntje voor de schrijver. Als je nog veel uitlegt, zou ik dit geheugensteuntje heel groot opschrijven en boven je bureau hangen :)

Even een subvraag: ik schrijf voor YA. Korte zinnen en veel vaart. Mijn jonge proeflezers vinden het fijner als ik de zaken gewoon beschrijf: helder en direct en er niet omheen draai. Ik kies er dus voor om te zeggen dat de Alkeide groot en breed is. Ik kies er niet voor om zijn intellect in zijn taalgebruik te showen en ik gebruik geen mooimaakzinnen Ik zit dus vaak op het randje van R.U.E. Als er iemand een vreemd wapen heeft, laat ik de hp het bewonderen en de tegenspeler uitleg geven. Iedereen weet dan precies wat voor wapen het is en dan pas gaat hij het gebruiken, waarbij hij het zo gebruikt zoals we net gelezen hebben. De lezer kan lekker vlot verder lezen: leuke dialoog gevolgd door begrijpelijke actie. Die geintjes die jij in je boek verwerkt,Leonardo, horen niet in mijn verhaal. Die doordenkers zijn voor een ander publiek. Hier komt het vraagteken : is dit zo? Of zit ik fout te denken? Of is dit zelfs geen R.U.E probleem?

Zeker omdat het fantasy is en de door jou beschreven wapens afwijken van wat wij gewend zijn, lijkt me jouw aanpak goed. Je kunt niet verwachten dat de lezers anders een goed idee van deze wapens kunnen krijgen. Het Bokito-voorbeeld is heel sterk, omdat je als schrijver bepaalde kennis bij je lezers veronderstelt. Eenzelfde opmerking zal bij Belgische lezers al een stuk minder goed werken en over tien jaar is de kans ook groot dat een deel van de lezers niet weet waar het over gaat. Verwijzingen naar literatuur, het echte leven of speelfilms zijn prima, maar behoeven inderdaad geen uitgebreide uitleg. Als de lezer het niets zegt, is het prima zo.

Even een subvraag: ik schrijf voor YA. Korte zinnen en veel vaart. Mijn jonge proeflezers vinden het fijner als ik de zaken gewoon beschrijf: helder en direct en er niet omheen draai. Ik kies er dus voor om te zeggen dat de Alkeide groot en breed is. Ik kies er niet voor om zijn intellect in zijn taalgebruik te showen en ik gebruik geen mooimaakzinnen Ik zit dus vaak op het randje van R.U.E. Als er iemand een vreemd wapen heeft, laat ik de hp het bewonderen en de tegenspeler uitleg geven. Iedereen weet dan precies wat voor wapen het is en dan pas gaat hij het gebruiken, waarbij hij het zo gebruikt zoals we net gelezen hebben. De lezer kan lekker vlot verder lezen: leuke dialoog gevolgd door begrijpelijke actie. Die geintjes die jij in je boek verwerkt,Leonardo, horen niet in mijn verhaal. Die doordenkers zijn voor een ander publiek. Hier komt het vraagteken : is dit zo? Of zit ik fout te denken? Of is dit zelfs geen R.U.E probleem?

Interessante insteek, Nienke. Mijn interpretatie is dat R.U.E dicht tegen SDT aanschurkt. Uitleg/beschrijving is m.i. bedoeld in de zin van inbreken als schrijver om je lezer uit te leggen hoe hij je verhaal moet interpreteren. Als je in dialoog een uitleg geeft door A iets aan B te laten uitleggen, kan dat prima zolang de uitleg past bij de conversatie en je je er niet als schrijver eventjes mee gaat bemoeien en laat zien hoe goed jij het allemeaal wel weet. Als je als verteller gaat inbreken, dan gaat het fout. Dus als je een superdeduper lasergun beschrijft, zeg dan niet hoe de lezer dat moet vinden. Zoiets als "Kees vond het geweldig interessant, want je kan er mee door muren schieten", want dan verTELL je hoe de lezer het moet zien. Je kunt het slim inweven, als Kees iets dergelijks van plan is, natuurlijk. Maar het gaat erom dat je niet voor de lezer moet denken/beslissen. Als je zegt:[ "Loop naar de pomp!" zei Piet kwaad ], dan is "kwaad" overbodig, of erger nog: neerbuigend, want het doet vermoeden dat je niet vertrouwt dat de lezer begrijpt dat Piet kwaad is. Je zegt dat je vertelt hoe groot en breed Alkeide is. Dat kan op veel manieren. Stel dat je hp zegt dat de Stymphaloos er twee dagen over doen, zonder rust, om van noord tot zuid te komen en drie dagen om van oost naar west te geraken, dan is de toevoeging "Alkeide is groot en breed" volstrekt overbodige TELL, want dat hadden jouw lezers al "gevoeld". Om dezelfde redenen moet je n.m.m. geen dierengeluiden gebruiken om aan te geven hoe iemand (een mens) iets zegt (blafte, piepte, brulde, etc). Als je dat nodig hebt om je dialoog te pimpen (=als schrijver te vertellen hoe je lezer het moet ervaren) dan mankeert er iets aan de dialoog. Ik hoop dat je er wat aan hebt [zei de knorrige, oude man die de aandrang om het uit te leggen niet kon weerstaan.]

Degene die de naam bedacht had, had beslist gevoel voor humor.

Maar wat is hier uitlegerig aan dan? Het is toch gewoon een mening van de hoofdpersoon?

Het zit op het randje. De proeflezer gaf aan dat de lezer zelf het grappige effect van het contrast tussen de enorme gorilla en het nietige aapje wel zou zien. Ik hoef als schrijver dus niet meer uit te leggen dat het humoristisch is. Je hebt gelijk dat het context-gevoelig is. Als de hp een autistisch persoon zou zijn die ervan wordt beschuldigd geen gevoel voor humor te hebben dan zou de opmerking wel passen, denk ik.

Ik geloof dat je bij het schrijven van een kinderboek niet precies dezelfde regels kunt aanhouden als bij het schrijven van een boek voor volwassenen, Leonardo. Afhankelijk van de leeftijd hebben kinderen meer of minder uitleg nu en dan echt wel nodig. In mijn ervaring vragen ze daar ook om. Ze willen graag goed begrijpen wat bedoeld wordt en haken af bij (te veel) verwachting dat ze het wel snappen.

Ik geloof dat je bij het schrijven van een kinderboek niet precies dezelfde regels kunt aanhouden als bij het schrijven van een boek voor volwassenen, Leonardo. Afhankelijk van de leeftijd hebben kinderen meer of minder uitleg nu en dan echt wel nodig. In mijn ervaring vragen ze daar ook om. Ze willen graag goed begrijpen wat bedoeld wordt en haken af bij (te veel) verwachting dat ze het wel snappen.

Ik schrijf vooralsnog geen kinderboeken, en ik kan me voorstellen dat voor de volwassen kinderverhalenschrijver overschatting van een kind een valkuil is. Er is ongetwijfeld een leeftijdscomponent waarin je je moet inleven, maar het principe dat je de lezer ook weer niet moet onderschatten blijft m.i. overeind.

Ik zag dat je reageerde op nienkea's vraag:

Ik kies er dus voor om te zeggen dat de Alkeide groot en breed is. Ik kies er niet voor om zijn intellect in zijn taalgebruik te showen en ik gebruik geen mooimaakzinnen Ik zit dus vaak op het randje van R.U.E. Als er iemand een vreemd wapen heeft, laat ik de hp het bewonderen en de tegenspeler uitleg geven. Iedereen weet dan precies wat voor wapen het is en dan pas gaat hij het gebruiken, waarbij hij het zo gebruikt zoals we net gelezen hebben. De lezer kan lekker vlot verder lezen: leuke dialoog gevolgd door begrijpelijke actie. Die geintjes die jij in je boek verwerkt,Leonardo, horen niet in mijn verhaal. Die doordenkers zijn voor een ander publiek. Hier komt het vraagteken : is dit zo? Of zit ik fout te denken? Of is dit zelfs geen R.U.E probleem?

en dat je antwoordde met:

Dus als je een superdeduper lasergun beschrijft, zeg dan niet hoe de lezer dat moet vinden. Zoiets als "Kees vond het geweldig interessant, want je kan er mee door muren schieten", want dan verTELL je hoe de lezer het moet zien.

Toen dacht ik: Jaaaa... het hangt er zó vanaf. Ik denk dat je aan kinderen wel mag vertellen hoe ze het voor zich moeten zien. Maar YA is geen kind meer, natuurlijk.

In een kinderverhaal (ik weet dat het dat niet is Leonardo) een speelgoedaapje Bokito noemen, daarmee bedien je twee categorieën lezers. De voorlezer, de ouder, zal de grap wel oppikken, als hij de referentie begrijpt. Met 'hij grinnikte' leg je de nadruk op een grap. Wie die niet oppikt, voelt zich buitengesloten (waarom grinnikt hij? Mis ik iets?) Ik zou dat weglaten. Dan is de naam van het aapje gewoon een naam en de lezer die het wel oppikt, krijgt een glimlach op het gezicht. Anny M.G. deed die tweede leeslaag trouwens heel knap. 'Grinnikt hij' is dus tell. 'Bokito' niet.

In een kinderverhaal (ik weet dat het dat niet is Leonardo) een speelgoedaapje Bokito noemen, daarmee bedien je twee categorieën lezers. De voorlezer, de ouder, zal de grap wel oppikken, als hij de referentie begrijpt. Met 'hij grinnikte' leg je de nadruk op een grap. Wie die niet oppikt, voelt zich buitengesloten (waarom grinnikt hij? Mis ik iets?) Ik zou dat weglaten. Dan is de naam van het aapje gewoon een naam en de lezer die het wel oppikt, krijgt een glimlach op het gezicht. Anny M.G. deed die tweede leeslaag trouwens heel knap. 'Grinnikt hij' is dus tell. 'Bokito' niet.

Nee, 'grinnikt hij' is geen TELL naar mijn bescheiden mening, omdat het iets laat zien van het personage (gevoel voor humor; bekend met het Bokito-verhaal, weet met kinderen om te gaan, om maar iets te noemen). Als iemand niet snapt waarom de hp grinnikt, voelt hij zich geïntrigeerd, of hij denkt 'zal wel'. Maar buitengesloten, nee, dat denk ik niet. Als je dat grinniken gaat uitleggen, dan wordt het TELL. Overigens wil ik niet zeggen dat de tekst van dit voorbeeld niet kan worden verbeterd (bijvoorbeeld door 'Hij grinnikte' te schrappen :)), maar we moeten niet bij dit voorbeeld blijven hangen want dat leidt af wat we met het R.U.E.-principe kunnen doen.

Toen dacht ik: Jaaaa... het hangt er zó vanaf. Ik denk dat je aan kinderen wel mag vertellen hoe ze het voor zich moeten zien.

Thérèse, jij bent één van de bronnen der Wijsheid hier waaraan ik me graag laaf en altijd treffend in je commentaar. Voor deze ene keer ben ik het niet met je eens, voorpgesteld natuurlijk dat ik je goed begrijp. Het gaat natuurlijk om referentie. Een kind van een jaar of drie herkent harde / zache oppervlakken, maar kan de snelheid van een auto niet inschatten. Het heeft dingen meegemaakt, straf gehad, plezier gemaakt. Als je in een boekje voor kinderen van 7-8 jaar een scène beeldend beschrijft die appelleert aan zijn referentie/ervaringen dan hoef je dat m.i. niet uit te leggen. Bijv. in een scène, waarin een kind een koekje uit de trommel pakt zonder toestemming, hoef je echt niet uit te leggen dat dat kind iets deed wat niet mag; dat snappen die lezertjes best.. Overigens, off-topic maar leuk om te delen, associëren kleine kinderen een doodskop niet met giftig. Ze blijven wel af van potjes waarop een vieskijkend gezicht staat afgebeeld. Althans, dat heb ik in de loop der jaren uit psychologisch onderzoek opgepikt. Of het werkt, weet ik niet, maar mijn kinderen hebben het overleefd.

'Hij grinnikte' is hier tell. Je wilt nog steeds de grap uitleggen aan de lezer, hem er op wijzen. Je gebruikt alleen minder uitleg dan in je eerste versie: "Degene die de naam bedacht had, had beslist gevoel voor humor." Als dit voorbeeld afleidt van het rue-principe, waarom gebruik je het dan in je topicstarter?

'Hij grinnikte' is hier tell. Je wilt nog steeds de grap uitleggen aan de lezer, hem er op wijzen. Je gebruikt alleen minder uitleg dan in je eerste versie: "Degene die de naam bedacht had, had beslist gevoel voor humor."

Miranda, je geeft zelf aan dat het niet in een milliseconde duidelijk is waarom hij grinnikt. Er is derhalve een bewerking nodig in het hoofd van de lezer. Het is wellicht een hint, maar het is geen uitleg HOE de lezer moet denken, WAT hij ervan moet vinden. Dat grinniken zou ook kunnen slaan op hoe het meisje het zegt. Maw, het laat ruimte voor verbeelding en inleving in de scène. Om die reden is het geen tell. Maar wat ik al zei: ik kan 'hij grinnikt' ook schrappen (maar niet om de reden dat het overbodige uitleg is).

Als dit voorbeeld afleidt van het rue-principe, waarom gebruik je het dan in je topicstarter?

Ik vind het op zichzelf prima om hierover door te discussiëren, zolang het waarde toevoegt. Het voorbeeld is illustratief bedoeld. Voor je het weet gaat het een eigen leven leiden en wordt de focus naar het formuleren van dit voorbeeld verlegd. Dat zou ik jammer vinden.

Ik weet het niet hoor. Ik krijg vaak te horen dat ik meer moet uitleggen of duidelijk maken wat iets is. Terwijl ikzelf denk dat het begrip bekend genoeg is, of op zijn minst eenvoudig op te zoeken (bijvoorbeeld een wikipedia-artikel). Dan kom je al snel ergens uit als "wat is je doelgroep". De leeftijd, de dingen die je gezamenlijk hebt meegemaakt, het sociale milieu, het land van herkomst (Vlamingen begrijpen niet altijd wat voor Hollanders overduidelijk is, bijvoorbeeld), intellectueel niveau.

Ik weet het niet hoor. Ik krijg vaak te horen dat ik meer moet uitleggen of duidelijk maken wat iets is. Terwijl ikzelf denk dat het begrip bekend genoeg is, of op zijn minst eenvoudig op te zoeken (bijvoorbeeld een wikipedia-artikel). Dan kom je al snel ergens uit als "wat is je doelgroep". De leeftijd, de dingen die je gezamenlijk hebt meegemaakt, het sociale milieu, het land van herkomst (Vlamingen begrijpen niet altijd wat voor Hollanders overduidelijk is, bijvoorbeeld), intellectueel niveau.

Ik heb niet over iedere vorm van uitleg, maar over overbodige uitleg die de lezer uit de fictieve droom haalt. Je zult altijd een afweging moeten maken. Is het echt nodig, zorg dan dat het logisch in het verhaal wordt verweven en beperk je uitleg tot het hoognodige. Als iemand de trap op stormt, zijn vrouw bruut opzij duwt en de baby het raam uitgooit, dan hoef je echt niet meer te uit te leggen dat de man buiten zichzelf van woede was. Mijn pleidooi is: onderschat de lezer niet.

Ik heb een stukje over vissen vangen geschreven Het is het begin van mijn verhaal Ik heb die pagina laten beoordelen door die aanbieding op sol om dat gratis te doen en daar kreeg ik een hele leuke reactie van. Proeflezers reageren heel wisselend, juist vanwege de bijv nw Dit lijkt me een leuk stukje om aan rue te onderwerpen Ik ben er tevreden over dus als het vreselijk afgekraakt wordt en door de mangel genomen, is mijn huid nog dikker dan mijn kont is dit show of tell???? Ik zet het ff bovenaan en schiet maar raak

Met 'hij grinnikt' geef je een suggestie dat er iets te grinniken is. Voor degenen die over de Bokitograp heen lezen, wekt het een suggestie. Waarom grinnikt de man? Een glimlach zou logischer zijn, daarom: wil de schrijver zeggen dat 'de man' kwaad in de zin heeft met het meisje? Ik wil je laten zien dat een woord verwarring kan geven bij de lezer die je grap en je verwijzing naar de grap mist. 'Hij grinnikt' is uitleg en verwijst naar de grap. Maar te kort door de bocht om door alle lezers begrepen te worden. Ik val je aangehaalde rue-principe niet aan.

Onder haar arm klemde ze een aapje, waaraan een arm ontbrak. Ik bukte me behoedzaam naar haar toe. “Hoe heet jouw vriendje dan?” zei ik, terwijl ik naar haar aap wees. “Bokito. Hij is heel lief.” Degene die de naam bedacht had, had beslist gevoel voor humor.

Maar wat is hier uitlegerig aan dan? Het is toch gewoon een mening van de hoofdpersoon? Het lijkt me alleen niet echt een relevante opmerking, maar om dat echt te kunnen beoordelen mis ik, zoals je zelf ook al aangaf, een hoop context.

Ik kan me wel vinden in de mening van Xuchiejala waar deze ziet op jouw voorbeeld. Omdat de gewraakte zin niet alleen iets kan zeggen over de mening van de hoofdpersoon in de korte scene, maar ook iets zou kunnen zeggen over zijn karakter. Maar ook daarvoor moet je de context kennen.

De lezer ziet de Bokitograp wel of niet. Daar hoeft geen zin achteraan te komen. De lezer die de grap begrijpt, lacht mee met de schrijver - niet met de hoofdpersoon. Sommige dingen kunnen ook irritant zijn omdat je ze niet begrijpt en je daardoor uit het verhaal wordt gegooid. Dan heb je wel uitleg nodig. Misschien illustreert de Bokitograp dat het duidelijkst: door er "glimlachte hij" of wat dan ook achter te zetten, probeert de schrijver de lezer erop te wijzen dat het een grap was. Nou, dat had de lezer die de grap begreep echt wel gesnapt. Degenen die de grap niet snappen, hebben ook niets aan de verwijzing van grinniken of glimlachen; alleen uitleg zou het hen kunnen doen plaatsen.

Ik erger me ook aan uitleg in boeken. Ik schrijf Sci-Fi en geef geen uitleg, omdat ik dat zelf niet prettig vindt. Er hoeft geen (halve) bladzijde of meer besteed te worden om uit te leggen hoe de wereld in elkaar zit, dat laat ik in mijn tekst blijken, namelijk show. Voorbeeld: Ik zwaaide naar Lisa en glimlachend kwam ze naar me toe gelopen. We waren al enkele jaren bevriend. Onze moeders waren sinds de verhuizen onafscheidelijk en onze vaders, die beiden een bedrijfje beheerden, konden uren discussiëren. Dit is een kort voorbeeld van iets dat ik niet zo doen. Dat ze elkaar al jaren kennen kan erg terloops in één zin worden verteld. Dat haar vader een bedrijf heeft, daar kan subtiel naar gelinkt worden, zonder het woord ‘bedrijfje’ zelfs te hoeven gebruiken. Ik snap dat mijn aanpak een boek kan vertragen, enkele lezers doet afhakken en teveel vragen oproept. Maar ik geloof dat je je als lezer zo het best kan inleven. De boeken die ik heb gelezen waarbij op die manier is geschreven zijn me het langs bijgebleven, omdat ik me erin heb kunnen 'inleven'.

Met 'hij grinnikt' geef je een suggestie dat er iets te grinniken is. Voor degenen die over de Bokitograp heen lezen, wekt het een suggestie. Waarom grinnikt de man? Een glimlach zou logischer zijn, daarom: wil de schrijver zeggen dat 'de man' kwaad in de zin heeft met het meisje? Ik wil je laten zien dat een woord verwarring kan geven bij de lezer die je grap en je verwijzing naar de grap mist. 'Hij grinnikt' is uitleg en verwijst naar de grap. Maar te kort door de bocht om door alle lezers begrepen te worden. Ik val je aangehaalde rue-principe niet aan.

Hij grinnikt is geen uitleg. Het zou pas uitleg zijn als er gezegd werd: Hij grinnikt want hij vindt de grap grappig. Dat 'hij grinnikt' een verwijzing is naar dat er iets te grinniken valt klopt, maar dat is ook de bedoeling van showing. Je toont iets en de lezer plukt daar zelf de betekenis uit. Die ruimte geeft het de lezer ook.

Ik vind 'hij grinnikt' hier wel uitleg, Xu. De schrijver zwaait hier nog met niet met een vlag: 'pas op, lezer! Je mist een grap!' Liever alleen de grap, voor wie hem oppikt. En geen grinnik. Ik kan mij prima vinden in Schlimazlniks post #19.

Dit is een kort voorbeeld van iets dat ik niet zo doen.

Dat vind ik kort door de bocht. Je houdt er dan geen rekening mee - hoe lang het verhaal is - welk belang de informatie heeft voor het verhaal Je kunt alles wel willen showen, maar dat is niet de manier om een goed verhaal te vertellen. Het is al helemaal geen goede manier om een samenhangend kort verhaal te schrijven. Het is de balans tussen show en tell die belangrijk is. Zoals ik het begrijp is RUE een manier om kritisch te kijken naar wat overbodige uitleg is en wat dus geschrapt kan worden. Daarbij zou het in principe niet uit hoeven maken of het als show, of als tell geschreven is. RUE is WAT je schrijft, show of tell is HOE je het schrijft. En ik ben het nog steeds niet eens over welke uitleg overbodig is "omdat de lezer het toch wel snapt". Ik denk dat je proeflezers moet vragen op zoiets te letten, zeker de proeflezers die buiten je eigen kring (leeftijdsgroep, sociale status, etc) staan. Het is misschien geen superliterair voorbeeld, maar in het boek Casino Royale van Ian Fleming is het voor de spanning en de gebeurtenissen heel belangrijk dat de lezer weet wat er op het spel staat bij Baccarat. Met als gevolg dat Fleming in het verhaal de regels van Baccarat heeft verwerkt, waardoor de lezer precies weet hoe ernstig een "waardeloze Boer" is in het spel en waarom James Bond en Blofeld etc. Kun je van een lezer verwachten dat hij de regels van Baccarat kent? Hoe "overbodig" is die kennis tegenwoordig, nu alles op internet is te vinden? Schat Fleming zijn lezers te dom in? Weet jij uit je hoofd wat de impact is van een waardeloze Boer?

Toen dacht ik: Jaaaa... het hangt er zó vanaf. Ik denk dat je aan kinderen wel mag vertellen hoe ze het voor zich moeten zien.

Thérèse, jij bent één van de bronnen der Wijsheid hier waaraan ik me graag laaf en altijd treffend in je commentaar. Voor deze ene keer ben ik het niet met je eens, voorpgesteld natuurlijk dat ik je goed begrijp. Het gaat natuurlijk om referentie. Een kind van een jaar of drie herkent harde / zache oppervlakken, maar kan de snelheid van een auto niet inschatten. Het heeft dingen meegemaakt, straf gehad, plezier gemaakt. Als je in een boekje voor kinderen van 7-8 jaar een scène beeldend beschrijft die appelleert aan zijn referentie/ervaringen dan hoef je dat m.i. niet uit te leggen. Bijv. in een scène, waarin een kind een koekje uit de trommel pakt zonder toestemming, hoef je echt niet uit te leggen dat dat kind iets deed wat niet mag; dat snappen die lezertjes best.. Overigens, off-topic maar leuk om te delen, associëren kleine kinderen een doodskop niet met giftig. Ze blijven wel af van potjes waarop een vieskijkend gezicht staat afgebeeld. Althans, dat heb ik in de loop der jaren uit psychologisch onderzoek opgepikt. Of het werkt, weet ik niet, maar mijn kinderen hebben het overleefd.

De kindertjes zullen misschien wel snappen dat je geen koekje uit de trommel mag pakken - dat hebben ze geleerd. Maar in een kinderboek voor peuters / kleuters voor wie dit een onderwerp is, is het toch héél spannend wat er gebeurt wanneer een personage tóch een koekje uit de tromnmel pakt. Peuters / kleuters zoeken bevestiging, zijn nog geen zelfstandige denkers, kunnen nog niet relativeren. Ze kunnen eigenlijk ook niet zelf een grap bedenken, bijvoorbeeld. Ze kunnen wel iets grappigs zeggen, maar dat is iets anders. Het duurt best lang tot kinderen een impliciete tekst kunnen interpreteren. Hun denkvermogen stelt hen nog niet in staat om een bedoeling achter een tekst te zien. Daarom hebben ze een vorm van duiding / uitleg nodig. Een voorbeeld over de logica (taal en denken) van een kind van ongeveer negen jaar, een meisje: Ze loopt met een volwassene op straat en spuugt even opzij - zo op de stoep. De volwassene zegt: 'Dames spugen niet op straat.' Impliciet bedoelt de volwassene: 'Jij moet eigenlijk niet op straat spugen; dat is niet netjes.' Het kind vat het echter letterlijk op. Het vraagt: 'Waar spugen ze dan?' Uitleg geboden. Nu is het kind twee jaar ouder, laten we zeggen elf en het zit in groep zeven (klas vijf). Het is de leeftijd waarop kinderen clubs vormen, clubs met een eigen taal en tekens, geheimen, samenzweringen. Op dat moment treedt het relativeringsvermogen in: 'wij zeggen iets en we bedoelen iets anders, en niemand die weet wat we bedoelen - alleen wij, de ingewijden.' Dan is het tijd om uitleg los te laten. Het zelf denken, het dubbel denken, wordt mogelijk (moet ook gestimuleerd worden). In zo'n klas was ik eens te gast om iets te vertellen over schrijven. De meisjes namen me in vertrouwen over een klasgenootje dat een zus had met een héél vieze naam: 'Sybil,' fluisterden ze, 'weet je wel, juf, begrijp je hem, SyBIL,' en ze rolden om van het lachen. 'Jaaa, wij zoeken óveral wat achter!' Op basis van observaties als deze - en meer, natuurlijk - denk ik dat kinderen tot een bepaalde leeftijd (een jaar of tien, elf) een vorm van uitleg nodig hebben, verduidelijking. Je kan er tot die tijd niet zonder meer vanuit gaan dat ze een onderliggende bedoeling of betekenis wel vatten. Bij volwassenen kun je daar wel vanuit gaan, maar de ene volwassene is de andere ook niet.

De lezer ziet de Bokitograp wel of niet. Daar hoeft geen zin achteraan te komen. De lezer die de grap begrijpt, lacht mee met de schrijver - niet met de hoofdpersoon. Sommige dingen kunnen ook irritant zijn omdat je ze niet begrijpt en je daardoor uit het verhaal wordt gegooid. Dan heb je wel uitleg nodig. Misschien illustreert de Bokitograp dat het duidelijkst: door er "glimlachte hij" of wat dan ook achter te zetten, probeert de schrijver de lezer erop te wijzen dat het een grap was. Nou, dat had de lezer die de grap begreep echt wel gesnapt. Degenen die de grap niet snappen, hebben ook niets aan de verwijzing van grinniken of glimlachen; alleen uitleg zou het hen kunnen doen plaatsen.

Je gaat voorbij aan de subtext die het glimlachen met zich brengt. Als het puur zegt: lezer, ik heb een grap gemaakt voor het geval je dat niet snapt, ben ik het 100% met jou (en Mirandala) eens. Maar als het meer zegt, meer is dan puur uitleg, dan kan dat ervoor zorgen dat het niet overbodig is.

@Thérèse #24: bedankt voor je uitleg. Ik denk niet dat we het zo erg oneens zijn.

RUE is WAT je schrijft, show of tell is HOE je het schrijft.

Show kan overbodige uitleg zijn indien het feitelijk een visualisatie is van iets wat al duidelijk is. De vraag is dan echter of je dat onder Show moet verstaan...

Maken jullie het jezelf niet nodeloos moeilijk? Schrijf gewoon zoals je het zelf wilt. Tell/show/rue. Godzijdank geven we er allemaal een andere invulling aan.

@Tja #28 Dat is altijd een optie. Maar als je beter wilt worden dan is een eerste vereiste te begrijpen hoe zaken in elkaar zitten, wat werkt of wat niet werkt. Dan kun je het toepassen. Anders rommel je maar wat aan en blijft het in een kringetje rond draaien met af en toe een gelukstreffer (en sommigen meer dan af en toe omdat ze bepaalde principes intuïtief toepassen/veel talent hebben). Maar dat is mijn mening; ik respecteer de jouwe.

Met 'hij grinnikt' geef je een suggestie dat er iets te grinniken is. Voor degenen die over de Bokitograp heen lezen, wekt het een suggestie. Waarom grinnikt de man? Een glimlach zou logischer zijn, daarom: wil de schrijver zeggen dat 'de man' kwaad in de zin heeft met het meisje? Ik wil je laten zien dat een woord verwarring kan geven bij de lezer die je grap en je verwijzing naar de grap mist. 'Hij grinnikt' is uitleg en verwijst naar de grap. Maar te kort door de bocht om door alle lezers begrepen te worden. Ik val je aangehaalde rue-principe niet aan.

Hij grinnikt is geen uitleg. Het zou pas uitleg zijn als er gezegd werd: Hij grinnikt want hij vindt de grap grappig. Dat 'hij grinnikt' een verwijzing is naar dat er iets te grinniken valt klopt, maar dat is ook de bedoeling van showing. Je toont iets en de lezer plukt daar zelf de betekenis uit. Die ruimte geeft het de lezer ook.

Mee eens.