Te langdradig

Heette dat boek toevallig Bonita Avenue? Ik denk dat je er een middenweg in moet proberen te vinden. Schrijf scènes uit die belangrijk zijn voor het verhaal, die onderlinge verhoudingen tussen personages uitdiepen enzovoort. Als er een tijdssprong is kun je wellicht wel 'vertellen' wat er in de tussentijd is gebeurd. Als je je er maar bewust van bent waarom je sommige dingen showt en andere niet.

Ik kreeg de opmerking dat ik te weinig laat 'zien' als het ware in mijn teksten, te beknopt schrijf. Dit kan opgelost worden door meer te beschrijven, dialogen toe te voegen, situaties uit te werken, .... Daarom besloot ik mij eens te verdiepen in een literaire thriller van een 600-tal pagina's. Mijn mening is nu dat deze veel te langdradig is. Ik kreeg ellenlange beschrijvingen en kwam dingen te weten over de personages die (vond ik) niet ter zake deden. Ik sloeg letterlijk vele pagina's over maar had niet het gevoel dat ik iets miste. Is dat omdat ik liever zelf fantaseer hoe alles er uitziet? Blijkbaar zijn er toch veel mensen die graag dergelijke boeken lezen. Hebben de meeste lezers liever iets dat al goed 'voorgekauwd' is? Ik ben benieuwd naar jullie mening :).

De kern zit hem uiteraard in wat je beschrijft. Een beschrijving moet een doel hebben, anders is het inderdaad saai. Een voorbeeld: Je kan schrijven dat de huiskamer overhoop is gehaald door de inbreker. Dat is echter een gemiste kans. Als je in plaats daarvan gedetailleerd beschrijft wat er allemaal van zijn plek is, kun je de scene tot leven laten komen en tegelijk een beeld geven van de bewoner van de kamer.

De kussens bloedden vulling op de plekken waar de inbreker ze had opengesneden. Haar CD collectie, voorheen netjes op alfabet in het houten rek, lag nu uitgestort over de vloer. De hoes van de dubbel CD van het Praag Philharmonic Orchestra lag open, als een insect waar een vleugel van was afgebroken.

Een ander voorbeeld: Een veel gemaakte fout is dat mensen de karaktereigenschappen van een personage benoemen in plaats van tonen. Als je schrijft 'ze kon niet tegen onrechtvaardigheid' dan ga je te kort door de bocht. In plaats daar van is het altijd beter om een scene te schrijven waaruit dit blijkt. Dan hoef je dat ook niet meer uit te leggen. In plaats van 'ze kon niet tegen onrechtvaardigheid' kan het personage bijvoorbeeld kwaad worden op een parkeerwachter die een bon uitschrijft voor een auto waar de meter nog niet van is verlopen. Vooral als het de auto is van een vreemde, dan is het heel duidelijk dat we dan te maken hebben met iemand die niet tegen onrechtvaardigheid kan. Meestal als mensen vinden dat je te beknopt schrijft, of dat ze willen dat je meer beschrijft, bedoelen ze het bovenstaande. Het gaat er dan niet om dat je alles in detail gaat beschrijven, maar dat je dingen laat zien in plaats van ze benoemt. Als laatste tip: als je wel een tafereel uitgebreid wil beschrijven, dan wordt de tekst een stuk aantrekkelijker als je actief beschrijft. Niet:

De schutting was ingestort. Er groeide onkruid. In de muur van het schuurtje zat een gat.

Maar:

De planken die eens een schutting vormden, lagen nu door elkaar op de grond weg te rotten. Onkruid overwoekerde de resten van een bloemperk en kroop over de tegels van het pad. In de zijmuur van het schuurtje ontbraken enkele stenen, alsof iemand er een hap uit had genomen.

De truc is (en ik weet het, anderen kunnen het beter dan ik) dat je scene niet statisch wordt. Zelfs in een tafereel waarin feitelijk niets gebeurd, kun je de elementen 'beweging' mee geven waardoor het niet saai is om te lezen. Ik hoop dat dit helpt.

Het is een kwestie van de gulden middenweg te zoeken. Je moet niet alles snel-snel afraffelen, vooral niet als het over emoties of zintuiglijke gewaarwordingen van je POV-personage gaat, maar je moet niet gaan overdrijven. Ik heb ook een hekel aan ellenlange beschrijvingen, die kunnen je echt uit een verhaal halen. Maar als je iets toont ipv het te vertellen (SDT dus), hoeft dat niet per se meer woorden in beslag te nemen. Bij beschrijvingen zit de sleutel vaak in het gebruiken van àlle zintuigen en niet alleen zicht. Eén geur kan een verhaal veel meer verlevendigen dan dat je uittentreure gaat beschrijven hoe alles en iedereen eruit ziet.

Ik weet niet in welk genre je graag wilt schrijven? Fantasy vraagt om meer beschrijvingen dan een chicklit en in een chicklit beschrijf je andere dingen dan in een detective en een detective gaat meer in op het hoe en wat dan een literaire thriller, die zich vaker afvraagt: waarom? Ik zou je willen aanraden om niet meteen een dik literair boek te kiezen, maar veel te lezen in het genre waarin je wilt schrijven. Hoe dat precies werkt, met de balans tussen voortgang en beschrijving is iets wat even moet klikken in je hoofd, en het helpt als je veel input hebt.

Ik weet niet in welk genre je graag wilt schrijven? Fantasy vraagt om meer beschrijvingen dan een chicklit en in een chicklit beschrijf je andere dingen dan in een detective en een detective gaat meer in op het hoe en wat dan een literaire thriller, die zich vaker afvraagt: waarom?

Ik snap wat je bedoelt, Ceridwen, maar ik weet niet of dat goed advies is. Als je veel gaat beschrijven 'omdat dat bij het genre hoort', dan denk ik dat je het niet om de goede redenen doet. Ook is er niet zoiets is als een gouden regel per genre. Dune zit barstensvol beschrijvingen van details. The Foundation niet. Beiden zijn grootschalige SF Epossen. Artemis Fowl zit vol met korte actie scenes, Lord of the Rings gaat weer heel diep in op de omgeving. Beiden Fantasy. Volgens mij het het belangrijker dat je iets beschrijft omdat het het verhaal ten goede komt dan omdat het nou eenmaal blijkbaar zo hoort. Ook denk ik, op een ander niveau, dat het juist verfrissend is om met stijl-vooroordelen te breken. Fantasy met de actie en intrige van Die Hard bijvoorbeeld, zou hardstikke leuk zijn. Niet ieder Fantasy epos heeft dialogen nodig in Ye Olde English (of Middel Nederlands). En niet ieder SF verhaal is gebaat met de uitleg van futuristische tech of pseude wetenschappelijk gebrabbel.

Je moet niet een willekeurig boek gaan lezen en dan alleen maar zeggen "dat vind ik langdradig". Vraag je eerst eens af, waarom de schrijver het op die manier heeft gedaan, en het blijkbaar ook nog heeft weten te publiceren. In vrouwenthrillers bijvoorbeeld, gaat het niet alleen om het oplossen van een moord of iets dergelijks. Het gaat ook om het aanspreken van het publiek dat een grote mate van herkenbaarheid eist. Dus een vrouwelijke held die niet alleen weet hoe een pistool werkt, maar af en toe ook de luiers moet vervangen. Dat herkenbare heeft over het algemeen weinig met de plot te maken, maar het is wel wat de doelgroep aanspreekt. Sciencefiction heeft vaak langdradige technische stukken, omdat het publiek min of meer eist dat de schrijver een wetenschappelijke verklaring geeft voor de wonderbaarlijke techniek die in het verhaal wordt gebruikt. Veel boeken gaat niet alleen over een verhaaltje, maar ook over een zekere ontwikkeling van de hoofdpersoon (of hoofdpersonen en hun onderliggende relaties). Als lezer ben je misschien gewoon benieuwd naar de ontknoping van de plot. Dan komen de passages die met de ontwikkeling van de personages hebben te maken vaak saai over. In literaire werken (dat zijn over het algemeen geen literaire thrillers) kunnen de langdradige stukken wijzen op een onderliggende laag. Of op een andere manier om het thema naar voren te brengen.

Dune zit barstensvol beschrijvingen van details. The Foundation niet. Beiden zijn grootschalige SF Epossen.

Foundation is hard-SF en Dune neigt toch echt meer naar fantasy/space opera.

Artemis Fowl zit vol met korte actie scenes, Lord of the Rings gaat weer heel diep in op de omgeving. Beiden Fantasy.

Artemis Fowl is een kinderboek, in ieder geval is dat de primaire doelgroep. Lord of the Rings is de aanzet tot moderne mythologie: een volledig andere doelgroep.

Ook denk ik, op een ander niveau, dat het juist verfrissend is om met stijl-vooroordelen te breken.

Ja, dat zou leuk zijn. En het wordt ook volop geschreven. Alleen wordt het door het gros van de lezers niet erg gewaardeerd, die willen gewoon steeds hetzelfde. Heb je Bloed & Eer van Brad Winning al gelezen, wat "andere fantasy" betreft?

Schrijven is gewoon lastig, vooral als je gepubliceerd wilt worden. Je hebt dan plotseling lezers waar je rekening mee moet houden, terwijl je daarvoor gewoon lekker een verhaal schreef voor jezelf, zonder rekening te houden met wat een lezer er wel niet van zou kunnen vinden. Volgens mij was het Stephen King die de tip gaf om eerst met de deur dicht te schrijven en vervolgens met de deur open. Wat hij daarmee zegt is, schrijf eerst gewoon je verhaal op zoals jij het wilt (schrijf met de deur dicht) en wanneer je verhaal af is, ga je rekening houden met de lezer (de deur gaat open). Wat de lezer wil is per genre verschillend. Zoals @schlimazlnik al zei over science-fiction: '[..] omdat het publiek min of meer eist dat de schrijver een wetenschappelijke verklaring geeft voor de wonderbaarlijke techniek die in het verhaal wordt gebruikt'. Dit soort dingen zijn gewoon lastig, maar vaak, door veel proeflezers (zowel lezers als schrijvers) bij je schrijfproces te betrekken, krijg je een beetje een idee hoe mensen naar je verhaal kijken. Vervolgens moet je het gewoon loslaten en, als je geluk hebt, het aan de redacteur overlaten. Schrijf eerst gewoon lekker je verhaal af. Als hij af is kun je in de herschrijfronde altijd nog je 'lezerspet' opzetten :)

Dune zit barstensvol beschrijvingen van details. The Foundation niet. Beiden zijn grootschalige SF Epossen.

Foundation is hard-SF en Dune neigt toch echt meer naar fantasy/space opera.

Artemis Fowl zit vol met korte actie scenes, Lord of the Rings gaat weer heel diep in op de omgeving. Beiden Fantasy.

Artemis Fowl is een kinderboek, in ieder geval is dat de primaire doelgroep. Lord of the Rings is de aanzet tot moderne mythologie: een volledig andere doelgroep.

Ook denk ik, op een ander niveau, dat het juist verfrissend is om met stijl-vooroordelen te breken.

Ja, dat zou leuk zijn. En het wordt ook volop geschreven. Alleen wordt het door het gros van de lezers niet erg gewaardeerd, die willen gewoon steeds hetzelfde. Heb je Bloed & Eer van Brad Winning al gelezen, wat "andere fantasy" betreft?

Mijn punt was dus: er is niet zoiets als een gouden regel voor een genre en ik geef daar voorbeelden van ;-) Jij bevestigt mijn voorbeelden, maar formuleert het als een tegenwerping :-) Anyway: nee ik ken Brad Winning niet. Ga ik eens opzoeken.

Sciencefiction heeft vaak langdradige technische stukken, omdat het publiek min of meer eist dat de schrijver een wetenschappelijke verklaring geeft voor de wonderbaarlijke techniek die in het verhaal wordt gebruikt.

Oh ja? Hm, ik lees ook andere SF. In Idoru van William Gibson bijvoorbeeld wordt helemaal niet verklaard hoe een AI zelfbewustzijn ontwikkelt, terwijl het wel de sleutel van het boek is. In The Foundation wordt de Hyperdrive zijdelings uitgelegd maar niet in detail. In 1984 gaat het helemaal niet over techniek of wetenschap, maar om sociale veranderingen. Net zoals in Huxley's Brave New World. En de Robot romans van Asimov gaan toch vooral om de drie wetten, niet over de werking van het positronisch brein. Sterker, dat wordt helemaal niet uitgelegd :-) Er zijn natuurlijk wel heel wat SF boeken waar de techniek en de wetenschap uitgebreid aan het licht komen. De briljante boeken van Stephen Baxter bijvoorbeeld. En Greg Bear gaat ook vrij diep.

Bedankt voor de reacties iedereen. Bedankt Harryhol voor de voorbeelden #2. Er bestaat inderdaad niet zoiets als een gouden regel. Wat ik langdradig vind, vindt een ander wellicht superinteressant :p. 't Ja, eigenlijk is het niet zo gemakkelijk om post-apocalyptisch boeken te vinden die echt aansluiten bij mijn verhaal. Er is niet echt sprake van wonderbaarlijke technieken of fantasy-elementen. Bij mij moeten ze het doen met de middelen die er (nog) zijn. @Via: Neen, 'Lichaam van de dood'.

't Ja, eigenlijk is het niet zo gemakkelijk om post-apocalyptisch boeken te vinden die echt aansluiten bij mijn verhaal. Er is niet echt sprake van wonderbaarlijke technieken of fantasy-elementen. Bij mij moeten ze het doen met de middelen die er (nog) zijn.

Misschien heb je wat aan de boeken 'I am Legend' van Richard Matheson en 'de Weg' van Cormac McCarthy. Deze twee boeken spelen zich af in een post-apocalyptische setting zonder wonderbaarlijke technieken of fantasy-elementen. En misschien helpt het om post-apocalyptische films te kijken. Ik weet het, je hebt meer aan boeken, daar leer je meer van wat betreft schrijven, maar ook films kunnen helpen om te kijken hoe bepaalde scene-overgangen en cliffhangers zijn gedaan. Misschien dat je nog wat ideeën krijgt voor je eigen verhaal. Je kunt in ieder geval het gedrag en dialogen observeren. Er is een mooie miniserie van slechts twee seizoenen dat 'Survivors' heet. Het gaat dan wel over een virus die de mensheid heeft uitgemoord, maar hoe de personages vervolgens proberen te overleven in een structuurloos wereld is heel goed weergegeven. Je kunt veel leren van films, als je tenminste bewust gaat kijken ;)

Films kijken doe ik meer dan boeken lezen, dus dat is geen enkel probleem ;). Bedankt Xu voor de tips. Ik zoek 'de weg' eens op. Grts.

Bedankt voor de reacties iedereen. Bedankt Harryhol voor de voorbeelden #2. Er bestaat inderdaad niet zoiets als een gouden regel. Wat ik langdradig vind, vindt een ander wellicht superinteressant :p. 't Ja, eigenlijk is het niet zo gemakkelijk om post-apocalyptisch boeken te vinden die echt aansluiten bij mijn verhaal. Er is niet echt sprake van wonderbaarlijke technieken of fantasy-elementen. Bij mij moeten ze het doen met de middelen die er (nog) zijn. @Via: Neen, 'Lichaam van de dood'.

Ik denk dat je vooral je eigen verhaal moet schrijven :-) Hoe stel jij je de wereld voor? En laat dan zien wat belangrijk is om de personages te begrijpen. Voorbeelden helpen natuurlijk, maar laat je niet afleiden van wat volgens jou de essentie van jouw verhaal is :-)

Tuurlijk, voorbeelden zijn interessant maar die gaan mijn verhaal niet maken. Ik ben ook wel eens benieuwd waar ik zal eindigen met mijn verhaal :p. Het is ergens goed dat het met weinig andere verhalen te vergelijken is (geef ik mezelf wat moed ;)). Bedankt Harryhol.

Oh ja? Hm, ik lees ook andere SF. In Idoru van William Gibson bijvoorbeeld wordt helemaal niet verklaard hoe een AI zelfbewustzijn ontwikkelt, terwijl het wel de sleutel van het boek is. In The Foundation wordt de Hyperdrive zijdelings uitgelegd maar niet in detail. In 1984 gaat het helemaal niet over techniek of wetenschap, maar om sociale veranderingen. Net zoals in Huxley's Brave New World. En de Robot romans van Asimov gaan toch vooral om de drie wetten, niet over de werking van het positronisch brein. Sterker, dat wordt helemaal niet uitgelegd :-)

De voorbeelden die je noemt worden dan ook niet erg gewaardeerd door de hardcore-liefhebbers van het genre. Hooguit Asimov. Het is maar net wat je als publiek wilt hebben. En daarop dus het "te langdradig" toepassen.

Oh ja? Hm, ik lees ook andere SF. In Idoru van William Gibson bijvoorbeeld wordt helemaal niet verklaard hoe een AI zelfbewustzijn ontwikkelt, terwijl het wel de sleutel van het boek is. In The Foundation wordt de Hyperdrive zijdelings uitgelegd maar niet in detail. In 1984 gaat het helemaal niet over techniek of wetenschap, maar om sociale veranderingen. Net zoals in Huxley's Brave New World. En de Robot romans van Asimov gaan toch vooral om de drie wetten, niet over de werking van het positronisch brein. Sterker, dat wordt helemaal niet uitgelegd :-)

De voorbeelden die je noemt worden dan ook niet erg gewaardeerd door de hardcore-liefhebbers van het genre. Hooguit Asimov. Het is maar net wat je als publiek wilt hebben. En daarop dus het "te langdradig" toepassen.

Ik neem aan dat je het met me eens bent dat, als je iets zelf langdradig vindt, je dat moet vermijden in je eigen werk.

Het is mogelijk dat iemand een tekst van een ander erg langdradig vindt, maar zelf niet kort en bondig schrijft en zijn eigen tekst dus niet langdradig vindt.

Ik neem aan dat je het met me eens bent dat, als je iets zelf langdradig vindt, je dat moet vermijden in je eigen werk.

Dat ligt eraan of je uitgegeven wilt worden... En als je het allemaal een beetje in de vingers hebt, dan kun je op verschillende manieren schrijven, voor verschillende doelgroepen, langdradig of niet. En het blijft allemaal je eigen werk.

Ik neem aan dat je het met me eens bent dat, als je iets zelf langdradig vindt, je dat moet vermijden in je eigen werk.

Dat ligt eraan of je uitgegeven wilt worden...

Nee joh. Als er één manier is om je werk te verslechteren, is het wel door iets te schrijven wat je zelf niet leuk vindt om te lezen.

Wolfke, in jouw plaats zou ik minder films kijken en meer boeken lezen. Voor het leerproces.

Nee joh. Als er één manier is om je werk te verslechteren, is het wel door iets te schrijven wat je zelf niet leuk vindt om te lezen.

Dat is nou een beroerd advies voor schrijvers die het schrijven nog onder de knie moeten krijgen. Die hebben meestal nog helemaal niet door hoe hun eigen werk verschilt van wat ze graag lezen. En dan is het heel frustrerend om bij feedback (of voortschrijdend inzicht) te merken dat je helemaal niet schrijft zoals je dacht te schrijven. Van veel technische zaken zie je als beginner het nut ook nog niet in, omdat ze in de boeken die je leest niet uitgelegd worden. Je weet gewoon niet welke gereedschappen je kunt gebruiken om een bepaalde manier van schrijven te gebruiken. Lezen is in dat stadium een vorm van magie: je wordt door een onbekende kracht ergens heengetrokken. Het is aan de schrijver te onderzoeken wat die onbekende kracht is. Daarna moet je je die kracht meester zien te maken, zodat je hem in je eigen werk kunt gebruiken. Pas dan kun je schrijven wat je zelf graag leest. Maar meestal gaat daar meer dan tien jaar overheen, en sommigen zullen nooit zover komen. De proeflezer zal gelijk hebben dat er te weinig wordt getoond. De schrijver heeft gelijk bij de opmerking dat het gelezen verhaal langdradig was. Maar tussen die twee opmerkingen liggen hele werelden. Wat me ineens doet denken aan iets als een "Goldilocks" stijl, Goudhaartje: het verhaal mag niet te heet of te hard zijn, en ook niet te koud of te zacht, maar precies goed, ergens daartussen in. (Goldilocks wordt in de astronomie gebruikt om een zone aan te duiden waar aardachtige planeten en dus menselijk leven mogelijk is).

Te langdradig heeft vaak technisch gezien te maken met beschrijvingen die niet van nut zijn voor het plot en/of thema of situatie, ten tweede wanneer er teveel beschrijvingen worden gegeven die geen negatieve invloed hebben op de hp, en ten derde wanneer er beschrijvingen worden gegeven die helemaal los staan van de hp. Vaak worden er allerlei beschrijvingen gegeven in fragmenten, als losse foto's, terwijl de hoofdpersoon ergens zweeft, maar niet terug te vinden is in het geheel. Dit heeft vaak een negatieve invloed op de emoties van de lezer. dit is de truc en werkt het best in op de emoties van de lezer: zoveel mogelijk beschrijvingen van omgevingen of andere personen die een NEGATIEVE invloed hebben op de hoofdpersoon; op zijn gedachten, gevoelens en lichaam. ten tweede: beschrijvingen moeten altijd in functie staan van het plot en/of thema en ten derde: de hp dient telkens middelpunt te blijven van alles wat om hem heen gebeurt. Hou hem dus strak aan het lijntje, en zorg dat de beschrijvingen niet los komen te staan van de hp of personage in die scene. Kortom, langdradigheid heeft meer te maken met dit soort zaken dan met teveel aan beschrijvingen. Er kan technisch gezien zelden een teveel aan beschrijvingen zijn wanneer deze punten in ogenschouw worden genomen.

'de lezer'... Ik lees heel vaak dat er vanuit gegaan wordt van 'de lezer', alsof er maar één type lezer op de wereld is. Dat vind ik wel heel erg beperkend, je hebt ze in alle soorten en smaken.

'de lezer'... Ik lees heel vaak dat er vanuit gegaan wordt van 'de lezer', alsof er maar één type lezer op de wereld is. Dat vind ik wel heel erg beperkend, je hebt ze in alle soorten en smaken.

Uiteraard, maar in ieder mens zit ook een universele lezer. Het is niet voor niets date zoiets als algemene spanningstechnieken bestaan, en dat zoveel schrijvers ernaar streven om via deze algemene spanningstechnieken spanning te creeren in hun boeken. Dat komt omdat er een biologische voorkeur in de mens zit voor verhalen met spanning en een biologische voorkeur voor de spanningstechnieken die dit bewerkstelligen. Dit is biologisch aangeboren en zit in ieder mens. En zo zijn er nog een aantal zaken van biologische voorkeur. Daarom spreek ik altijd van ''de lezer''. Elke lezer is uniek en apart, maar heeft tegelijkertijd een aangeboren biologisch systeem dat bij bijna elk mens op dezelfde manier werkt, uitzonderingen daargelaten. Dit heb ik al duizend x op deze site uitgelegd, en mensen die dit ontkennen kunnen ook maar beter stoppen met het lezen van schrijfhulpboeken of cursussen.

'de lezer'... Ik lees heel vaak dat er vanuit gegaan wordt van 'de lezer', alsof er maar één type lezer op de wereld is. Dat vind ik wel heel erg beperkend, je hebt ze in alle soorten en smaken.

Om onderscheid te maken met welke blik je naar een verhaal kijkt, als schrijver of als lezer, dat maakt wel een verschil.

'de lezer'... Ik lees heel vaak dat er vanuit gegaan wordt van 'de lezer', alsof er maar één type lezer op de wereld is. Dat vind ik wel heel erg beperkend, je hebt ze in alle soorten en smaken.

Oh, ja! ijsberen zijn carnivoren. Dat vergeet ik wel eens. :D

En zo zijn er nog een aantal zaken van biologische voorkeur. Daarom spreek ik altijd van ''de lezer''. Elke lezer is uniek en apart, maar heeft tegelijkertijd een aangeboren biologisch systeem dat bij bijna elk mens op dezelfde manier werkt, uitzonderingen daargelaten.

Er zit daarbij een wereld van (aantoonbaar en wetenschappelijk onderzocht biologisch) verschil tussen de introverte mens en de extraverte mens. We maken in Nederland sinds een jaar of 25 een omslag mee van introverte schrijvers naar extraverte schrijvers (want die verkopen zichzelf beter), en daardoor worden extraverte lezers meer aangesproken (de propaganda richt zich op de extraverte lezer, de extraverte lezer herkent zich beter in het werk van de extraverte schrijver). De vraag is nog steeds wat je lezersdoelgroep is, maar ook wat je zelf bent.

Elke lezer is uniek en apart, maar heeft tegelijkertijd een aangeboren biologisch systeem dat bij bijna elk mens op dezelfde manier werkt, uitzonderingen daargelaten.

Stelling 1: lezers hebben een universe, aangeboren, biologisch systeem. Stelling 2: bij bijna elk mens werkt dat universe, aangeboren, biologisch systeem op dezelfde manier daaruit maak ik op dat het universe, aangeboren, biologische systeem niet universeel is (immers, het kent uitzonderingen) of dat het bij verschillende lezers op verschillende manieren kan werken. of lezers vallen door hun uitzondering niet onder de categorie 'mensen'.

Dit heb ik al duizend x op deze site uitgelegd, en mensen die dit ontkennen kunnen ook maar beter stoppen met het lezen van schrijfhulpboeken of cursussen.

Wat heb jij gelezen waar je jouw stellingen uit gehaald hebt?

In wat de een langdradig vindt, ontdekt de ander een mooie, tweede laag. Bavarois moet mijn boeken maar niet lezen. :D Met lezen binnen je eigen genre bedoel ik niets meer of minder dan: neem niet meteen zevenmijlsstappen, Harry. Als je een boek kiest in een genre dat je aanspreekt en nog liever in het genre dat je graag wilt schrijven, lees je met meer begrip en aandacht en krijg je een beter gevoel voor wat je wel en niet wilt in je eigen verhaal, dan met een voorbeeldboek dat ver van je af staat. Voorts wat Schli zegt in #6. Snijdt hout, wat mij betreft.