schrikken - angst aanjagen met woorden

Waarom wil je de lezer laten schrikken? Wat bedoel je daar juist mee?

BOE! Zoiets?

ja zoiets hahaha :-) ik wil proberen zowel een personage in het verhaal... alsook de lezer te laten schrikken Ik ben dus op zoek naar verschillende technieken om angst/schrik en het verschieten zelf over te brengen...

Zet je fantasie eens aan het werk! Schrijven is fantaseren!

Haha hier zat ik ook aan te denken, lever een cd mee met zelfgemaakte soundtracks hahaha :P.. Ik denk niet echt dat je een lezer kan laten schrikken :o.

Ik vind dat zelf heel moeilijk. Schrikken heeft te maken met timing. Het gaat om een fractie van een seconde waarin er iets onverwachts gebeurt, tijdens een moment van al dan niet opgebouwde spanning. In een film is dit al moeilijk, maar in een boek lukt dit niet. Natuurlijk kun je een boek heel spannend maken en kun je ook onverwachte dingen laten gebeuren, maar echt schrikken? Nee. Een fysieke schrikreactie voor de lezer? Nee. Daarvoor zijn woorden te langzaam. De personages in het verhaal kunnen wel schrikken. Ook dit vind ik lastig. Beschrijf het maar eens origineel en beeldend. Zijn hart maakte een sprong... tja... dat zou ik maar minimaal gebruiken. Wat dat betreft ben ik het met Zjors eens. Ga een griezelfilm kijken en beschrijf direct na een schrikscène hoe je je voelt.

Echt een schrikmoment is lastig, maar angst aanjagen met woorden gaat heel goed. Dan heb je het meer over van die kippevelmomenten, waarbij je slechts vol afgrijzen verder kunt lezen. King is daar erg goed in.

Kiksreggel was me voor, maar inderdaad. Ga eens bij King kijken. Ik ben me een aantal keer behoorlijk rot geschrokken van zijn boeken. (En ik heb minstens een maand nachtmerries gehad van een boek van hem over een levende auto, maar daar gaat het hier niet over.)

Iemand echt laten schrikken door te laten lezen lukt niet. In ieder geval niet met tekst alleen. De enige manier om het te proberen is om een bepaald woord of zoiets te tonen als de bladzijde is omgeslagen. Het probleem is dat mensen op een bepaalde manier lezen. Ze krijgen eerst een pagina te zien en dan zal hun oog best vallen op iets dat eruit springt. Lezen doe je niet per letter, maar in woordgroepen, en je kunt je niet geheel blind maken voor de paar zinnen onder de zin waar je in bezig bent. In een film is dat heel makkelijk: je ziet toch niet wat eraan komt. Je kent ongetwijfeld die clips op YouTube waar je naar iets zit te keken en dan komt er ineens krijsend een monster in beeld (wie het niet kent: zoiets. Dit is een van de minder enge). Dat gaat bij tekst echt nooit lukken.

...Ondertussen achter de schrijftafel.... Een luide knal doorkliefde de lucht en tegelijkertijd greep een gedaante haar bij de schouder. één van de verschillende pogingen waar ik aan werk. Voor het volledige stuk verwijs ik jullie met heel veel plezier door naar proeflezen :-)

Het is zeker wel mogelijk om iemand te laten schrikken in een boek, in de zin dat je de lezer een enorm spanningsgevoel geeft (net zoals het mogelijk is om de lezer te laten lachen, te laten huilen, te laten zwijmelen of lustgevoelen bij hem/haar op te wekken). Dit gevoel kan zelfs (bijna) net zo groot zijn als bij een film. Hiervoor moet je echter uiterst bedreven zijn in de spanningstechnieken, en daarom raad ik aan de grootmeesters op thriller en horror-vlak te lezen. In Nederland zijn er sowieso geen schrijvers die in voldoende mate de spanningstechnieken beheersen, dus die zou ik links laten liggen in je zoektocht. Je moet in de hoek zoeken van schrijvers als Roald Dahl, Nikki French en Stephen king. Ik kan je alvast de tip geven dat spanning en laten schrikken hem op twee niveau's zit bij een verhaal: de zogenaamde spanningsboog, die zich uitstrekt over het hele verhaal of één of enkele hoofdstukken, en de spanning op microniveau, op zinsniveau dus. Het kan bijna niet voorkomen dat je op basis van één zin alleen een lezer een brok huivering geeft. Alleen in het grote geheel, in de spanningsboog krijgt die zin zijn inhoud en zijn effect.

Ik kan je alvast de tip geven dat spanning en laten schrikken hem op twee niveau's zit bij een verhaal: de zogenaamde spanningsboog, die zich uitstrekt over het hele verhaal of één of enkele hoofdstukken, en de spanning op microniveau, op zinsniveau dus.

Dat zijn grote stappen. Er is behalve de spanningsboog op verhaalniveau nog spanning binnen een hoofdstuk, een scène, een zin en dan is er het specifieke woordgebruik dat spanning suggereert. Voeg je daarbij een juiste uitwerking van personage en situatie, en mix je die met plot of karakterontwikkeling of een andere factor die je essentieel vindt - dit alles in het juiste evenwicht - dan creëer je misschien spanning. Makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe pas je het toe? Door te zoeken en te oefenen. Maar de ene lezer is de andere niet, en niet iedereen is op spanning uit. Spanning is iets onderhuids; hij ligt eigenlijk zelden in feitelijke gegevens. Daarom is deze zin:

Een luide knal doorkliefde de lucht en tegelijkertijd greep een gedaante haar bij de schouder.

niet subtiel, omdat hij cliché is, en zeer specifiek. Er is niets engs aan, omdat te determineren valt wat er feitelijk gebeurt. Het wordt pas spannend als de lezer niet weet wat er gaande is, en het juist wél wil weten. Als bijvoorbeeld een ogenschijnlijk goed verlopende operatie bij een gezond personage door iets ongrijpbaars als een haar in het oog van de chirurg fout dreigt te lopen, bouw je spanning op - maar zal de lezer werkelijk schrikken als de patiënt het leven dreigt te laten onder het groene laken terwijl de chirurg in zijn ogen wrijft en tegelijkertijd per abuis het vlijmscherpe mesje op de verkeerde ader zet?

Dat zijn grote stappen. Er is behalve de spanningsboog op verhaalniveau nog spanning binnen een hoofdstuk, een scène

Dat zeg ik.

in een zin en dan is er het specifieke woordgebruik dat spanning suggereert.

Dat zeg ik ook, in dezelfde zin

Voeg je daarbij een juiste uitwerking van personage en situatie, en mix je die met plot of karakterontwikkeling of een andere factor die je essentieel vindt - dit alles in het juiste evenwicht - dan creëer je misschien spanning.

Spanning heeft op macro-niveau i.m.o. vooral met drie variabelen te maken, te weten traagheid, conflict, en het gevoel dat een lezer wel weet hoe het kán aflopen, maar niet weet hoe het daadwerkelijk zál aflopen. Als er hiervan, zoals je zegt, een juiste mix is, dan zal er spanning worden gecreëerd, aannemend dat op micro-niveau (zinsniveau) alles goed zit. Deze spanning kan net zo hoog oplopen als bij films. Er is geen verschil, behalve dan dat het via woord moeilijker voor elkaar te krijgen is. Er is nog een andere, verkapte manier om spanning te creëren, namelijk door veel en hoge mate van humor. De spanning die hierbij plaatsvindt heeft te maken met het verrassings-effect bij de lezer, waardoor de lezer wilt blijven voortlezen. Maar aangezien de meeste mensen dit niet kunnen, en humor i.m.o. nauwelijks aan te leren valt, zou ik dit afraden.

Makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe pas je het toe? Door te zoeken en te oefenen. Maar de ene lezer is de andere niet, en niet iedereen is op spanning uit. Spanning is iets onderhuids; hij ligt eigenlijk zelden in feitelijke gegevens.

Spanning is het moeilijkste gevoel om te kweken bij de lezer. Het is namelijk, in tegenstelling tot veel andere opgewekte gevoelens, afhankelijk van meerdere variabelen.

Een schrik effect, voor zover dat in een boek voor komt, ligt niet in de woorden zelf maar in de lading die je de woorden in een bepaalde situatie meegeeft. Als je bijvoorbeeld verhalen leest van Lovecraft zijn het niet de woorden die je bang maken (heel hard boe schrijven is leuk, maar niet angstaanjagend) maar de impressie van de omgeving en de dingen die de geloofwaardige hoofdpersoon overkomt. Om zoiets te bereiken zijn er drie ingrediënten nodig: * Een geloofwaardige hoofdpersoon die je wat doet. * De wetenschap van een levensgevaarlijke dreiging * Het besef dat je geen script schrijft voor een Hollywood horrorfilm

Angst aanjagen, bang maken, de spanning opvoeren: allemaal mogelijk in een goed geschreven verhaal. Maar de lezer laten schrikken (een plotseling angstgevoel) is gewoon niet mogelijk met tekst. Daarom werkt het vaak niet om voor een spannend verhaal een film als voorbeeld te gebruiken, in films werkt het juist enorm goed (beeld, geluid, mimiek van de acteurs, het licht zelf), en in de bioscoop nog beter (duisternis, de reactie van anderen). Het gebalanceerd opbouwen van de spanning is in een tekst dus veel belangrijker dan in de film.

Oké oké, mee eens deze keer. Opvoering van spanning is mogelijk, schrikken niet. Enkele spanningstechnieken op een rij: - Korte zinnen, bijvoorbeeld bij vluchtpogingen of momenten dat de HP iets angstwekkend ziet. Dit werkt meestal veel beter dan lange zinnen. - Vertraging bij momenten van een plotseling anstwekkende gebeurtenis. Dus niet: ''plots ziet hij een man...'' of ''plotseling komt er een auto aangereden...''. Nooit plots gebruiken bij dit soort momenten (sowieso eigenlijk nauwelijks in een boek), maar juist alles traaaag beschrijven. Dit komt de spanning ten goede - Uiteraard altijd show don't tel. Dat is een algemene regel, maar vooral bij spanning zeer belangrijk. Voornamelijk ook bij het beschrijven van de emotionele staat van de HP. - Ritme. Zinnen moeten vloeiend lopen, omdat de lezer op geen enkele manier belemmerd mag worden tijdens het lezen. Dit is ook een algemene regel, maar bij spanning des te belangrijker, omdat elke ritme-breuk het spanningsgevoel volledig kapot kan maken. - Foreshadowing, fastforward en red herrings. Dit zijn algemeen bekende termen onder thriller auteurs, maar o zo belangrijk voor bijna elk genre. - Conflict. Altijd conflict. Doorheen het hele verhaal, maar juist en vooral bij spannende stukken. - Het afbreken van de spanningsstuk op een bepaald moment. Bijvoorbeeld door de HP op iets anders te laten focussen, waardoor de lezer gaat denken: ik wil weten wat er gebeurt, ik wil weten wat er gebeurt. Er zijn er nog een aantal, maar die ga ik niet allemaal opnoemen. Dit zijn iig allemaal zeer belangrijke spanningstechnieken. Hoe goed je ook kunt schrijven, als je de techniek niet beheerst, zul je never nooit een spannend stuk kunnen schrijven. Omdat de meeste van deze technieken contra-intuitief zijn, dus tegen de menselijke natuur ingaan, moeten ze aangeleerd worden. Bijvoorbeeld: Het gebruik van traagheid is zwaar contra-intuitief, omdat je juist zou denken dat alles snel moet gaan tijdens een spannend stuk, waardoor je alles kort en snel formuleert. In het echt gaan schrikbarende gebeurtenissen erg snel. Maar in een boek werkt het anders. Daar moet de tekst juist vaak uitgerekt worden bij spannende momenten (terwijl je de illusie wekt dat alles snel gaat met korte zinnen). Ook show don't tell is contra-intuïtief. In het echt zou je zelden tot nooit aan iemand vertellen hoe het zonlicht op het gras viel, en hoe de bomen er uitzagen, als iemand zou vragen hoe je boswandeling was. Dan zeg je: '''ja, het was leuk. het was echt genieten in het bos''. In een boek niet. Daar moet een beschrijving (geen dialoog) vaak tot in details beschreven worden. Spanning is het moeilijkste gevoel om op te wekken bij de lezer zoals gezegd. Want men ziet hoeveel technieken ermee gemoeid kunnen zijn, en hoe contra-intuitief de meeste technieken zijn. Dat er zo weinig goede Nederlandse thriller-auteurs zijn is voornamelijk te wijten aan een technisch probleem. Zou men zich de technieken goed en grondig aanleren, dan was er geen probleem geweest. Nu zijn er vaak zware technische problemen in de boeken te vinden, als gevolg van een gebrek aan technologische kennis bij de schrijver en het niet kunnen overzien van de fouten en pijnpunten.

Gebrek aan technologische kennis bij de schrijver?

Dat er zo weinig goede Nederlandse thriller-auteurs zijn

... is voornamelijk de perceptie van bavarois. Het barst in Nederland van de goede thrillerschrijvers. Twee redenen waarom ze niet op het zo door jou begeerde "wereldniveau" opereren: 1. de vertalingen zijn niet per definitie naar het Engels gedaan. 2. spanning gaat voornamelijk om herkenbare dingen. Thrillerschrijvers die Nederlanders de stuipen op het lijf willen jagen, blijven dicht bij huis en dat wordt in het "grote buitenland" niet als ook angstaanjagend gezien, omdat het te abstract is.

Gebrek aan technologische kennis bij de schrijver?

Ja. Ik had natuurlijk ook kunnen zeggen technische kennis, of technologie maar het is technologisch geworden. whatever. Dit is internet, geen examen Nederlands ofzo joh. Ikk schrijff net zofeel taalvauten als dat ik wil hier. Het is zeer zeker een technisch gebrek. Het onvermogen om te kunnen zien hoe een tekst technisch verbeterd kan worden aan de hand van spanningstechnieken.

Dat er zo weinig goede Nederlandse thriller-auteurs zijn

... is voornamelijk de perceptie van bavarois. Het barst in Nederland van de goede thrillerschrijvers. Twee redenen waarom ze niet op het zo door jou begeerde "wereldniveau" opereren: 1. de vertalingen zijn niet per definitie naar het Engels gedaan. 2. spanning gaat voornamelijk om herkenbare dingen. Thrillerschrijvers die Nederlanders de stuipen op het lijf willen jagen, blijven dicht bij huis en dat wordt in het "grote buitenland" niet als ook angstaanjagend gezien, omdat het te abstract is.

Dat laatste speelt zeker een rol. Dan zou ik niet de term abstract in de mond willen nemen, maar goed, ik begrijp wat je bedoelt. Dat eerste speelt in mindere mate een rol, want Scandinavische thrillerschrijvers worden tegenwoordig ook vertaald. Die hebben hetzelfde probleem met vertalingen. Maar het allerbelangrijkst is het bedroevende niveau. Wat voegt een Saskia Noort toe versus een Karin Slaughter of een Nikki French kwalitatief gezien? Helemaal niets. Het is veel slechter. En dan te bedenken dat een Noort tot het topsegment wordt gerekend. Als er kwaliteit is, wordt er heus wel verkocht hoor, dan worden vertalingsgrenzen gewoon verbroken. Kwaliteit is een zeldzaamheid en verkoopt gewoon, vroeg of laat. Maar die kwaliteit loopt in Nederland helaas niet rond.

Wat voegt een Saskia Noort toe versus een Karin Slaughter of een Nikki French kwalitatief gezien?

Schrijft Saskia Noort thrillers? Laat me niet lachen. Hooguit vrouwenthrillers. Kijk eens naar Peter Zwaan (daar heeft de rest van de wereld nog geen antwoord op!), Jac. Toes, Robert van Gulik, Tomas Ross, Janwillem van de Wetering, Jacob Vis, Daniëlle Hermans (ten onrechte onder vrouwenthrillers geklassificeerd), John Brosens, (het vroege werk van) René Appel, WF Hermans, Lydia Rood, en de rest die ik niet zo direct weet te reproduceren. Daarnaast betwijfel ik het of je in het geval van Karin Slaughter of Nikki French van kwaliteit mag spreken.

bavarios, je kunt ook je punten maken zonder je minachting over NL auteurs altijd en eeuwig kenbaar te maken. Hierbij het verzoek om dat te doen.

@bavarios Je geeft zo af op de technische vaardigheden van auteurs, dat je niet raar moet kijken als ons fouten en het verkeerd gebruik van jargon, waar je tegen te keer gaat extra opvallen in jouw eigen tekst. Technologie is iets heel anders dan de technische kennis die jij een auteur wilt geven. Ik zou niet weten wat ik als schrijver van technolie zou mnoeten weten, behalve hoe ik die resultaten van die technologie vaktechynisch kan gebruiken. Verder is die open deur weer ingetrapt: schrijvers dienen zich te scholen, te ontwikkelen, het beste uit zichzelf te halen, woordkennis hebben, en al wat er nog bij het schrijven komt kijken. Vandaar dat sommigen hun hele leven blijven leren en er soms veertig jaar over doen voor er een boek gepubliceerd wordt. Anderen moeten hun geld verdienen en hoeven niet zo nodig (vooropgezet) literair te schrijven. Dat mag in ons land. Als lezer kun je kiezen uit veelsoortig werk, heerlijk toch? Voor elke stemming heb ik wel een boek liggen, op elk niveau en wel en niet literair. Of iets literair is, maak ik als lezer uit, of iets te moeilijk is ook, of ik woorden moet opzoeken of zelfs een onderwerp bestuderen om een boek te kunnen volgen, is des lezers keuze. Ik duik weer in een schrijfboek en ter afwisseling en breinafleiding een Baantjer. Vanavond wachten Vis, Haasse, en Lewis Caroll, uiteraard in de oorspronkleijke taal. Wat een keuze heb ik toch in boekenland.

Ik geef af op de gevestigde Nederlandse schrijvers. Schrijvers die hier op het forum zitten, die krijgen van mij alle warmte en steun. Omdat ik zeer gepassioneerd ben van schrijven vind ik dat Nederland een topper, of toppers, vrouw of man, verdient. We kunnen er languit over praten, maar als je doorbreken op wereldwijd niveau als criterium neemt, dan hebben we geen topper. Nooit gehad ook. Er is geen enkele schrijver die iets aan de wereldliteratuur heeft toegevoegd. Mülisch schuurde er tegenaan met zijn ''oorlogsliteratuur'', maar was gewoon niet goed genoeg om op te kunnen vallen. Dat is triest voor een land dat bijvoorbeeld in de schilderkunst een aantal wereldtoppers heeft voortgebracht. Aan de huidige Nederlandse schrijvers erger ik me kapot. Het meerendeel is broodschrijver en voegt niets toe. Dat komt waarschijnlijk ook omdat ik heel anders tegen schrijven aankijk. Ik gebruik ook andere methodes. Maar ik hou hier maar over op, voordat Hérèse weer kribbig gaat doen ;)

De schrikreactie die een toeschouwer voor de beeldbuis of in de bioscoop kan hebben, is volgens mij niet mogelijk bij het lezen van een boek. Maar ik zou wel zover willen gaan als 'kippenvel' krijgen. Dat gebeurt ook plots, net zoals schrikken. En het duurt ook niet lang. Dat effect kan je o.a. verkrijgen door contrast. Bv : Het kindje bloosde in roze wol op een wit lakentje afgewerkt met Brugse kant. Nog meer tralala En dan: Het dode kind... Maar ook met iets extreem na heel veel extreem. In Steinbecks 'The grapes of wrath' is de lezer op het einde van het boek een beetje opgelucht dat de familie na een reis met mensonterende, absurde situaties terug naar huis gaat. (The wizard of Oz gaat over hetzelfde gebied, dezelfde droogte). Als lezer denk je: haha, oost west, thuis best etcetera. Dan komt die scène waar iemand van de familie die, denk ik een kind verloren heeft, borstvoeding geeft aan een oude man die ze vinden in het huis. Ik heb het moeten herlezen want ik geloofde het niet direct. En dan krijg je kippenvel en komt de hele impact van het boek nogmaals op je neer als lezer.Het blijft ook bij voor de rest van je leven. Een mens kan schrikken van een geluid of van een plotse visuele 'gebeurtenis' maar met woorden kan dat nooit hetzelfde effect hebben. Schrikken kan niet. Je bent alleen thuis en leest een boek over een meisje dat alleen thuis is. In het verhaal gaat plots de bel. En enkele seconden nadien gaat bij jou de bel. Ja, even schrikken dan. Eigenlijk kan het niet. Via woorden iemand kippenvel bezorgen, dat vind ik wel haalbaar en het meest dichtbij 'schrikken'.

Helemaal mee eens. Daarnaast, het effect wat je wilt bezorgen is dat iemand doorleest, net zoals dat hij de film wil afkijken. Dat doorlezen, daar gaat het om. En dat doorlezen kan als er een zekere mate van gevoelsmatige binding is. Een tekst is meer dan enkel woorden op droog papier. Het is een translatie van gevoel. De grenzen hierin kunnen zwaar worden opgerekt. Daarin valt veel meer uit te halen dan tot nu toe is gedaan op literair vlak. Het gaat om een combinatie van passie, talent en technische kunde.

bavarios, je mag je mening hebben, maar het is demotiverend dan wel storend wanneer iemand telkens, in whatever topic, roept:' 't Is niks, 't is niks, die NL literatuur.' Iedereen weet inmiddels dat jij dat vindt, dus a.u.b. stop daarmee. Dat je andere methodes voor schrijven gebruikt, à la, maar ik betwijfel het - afgaand op je uitingen. Daar gaan we nu echter niet op in, want het onderwerp hier is:

Ik zoek verschillende invalshoeken over hoe je iemand laat schrikken in je verhaal Alsook methoden over hoe je de lezer laat schrikken/verschieten

Dus :ontopic: