Wat zou Arie doen?

Stel je eens voor hoe mensen verpletterd achterblijven na het lezen van jouw verhaal. Verbeeld je hoe ze daarna vol bevlogenheid in actie komen, zodat nog méér mensen kennismaken met de inhoud van jouw boodschap. Geweldig toch?

Als je dit ook wilt bereiken, is het hoog tijd je licht op te steken bij de aanpak van Arie Boomsma. De presentator wist namelijk vorig jaar veel los te maken met de uitzendingen van Over de Streep, gebaseerd op het Amerikaanse anti-pestprogramma Challenge Day. Een tv-programma met een ondubbelzinnige educatieve boodschap, dat desalniettemin kijkers massaal aan het huilen bracht.

Daar bleef het niet bij: de kijkers kwamen ook in beweging.

In de media verschenen oproepen dat Challenge Day voor alle scholen toegankelijk moest worden om pestgedrag en uitsluiting onder scholieren drastisch terug te dringen. Die oproepen kregen bijval van Kamerleden, die er vragen over stelden aan de minister. Ook het onderwijs reageerde enthousiast. Nu is er een kantoor, dat Challenge Day blijvend bereikbaar maakt voor Nederlandse scholen.

Dat zijn nog eens verhalen met impact!

Waarom hakten deze uitzendingen er zo in bij de kijkers? Dat heeft alles te maken met het onderwerp: scholieren die elkaar pesten of uitsluiten. Dat raakt al snel een diepe snaar.

Maar het hangt ook samen met de doeltreffende wijze waarop de makers het programma opbouwen. Storytelling-technieken die jij als schrijver (bijvoorbeeld van blogs, artikelen of andere vormen van non-fictie) gemakkelijk van Arie kan afkijken. Deze zomer zendt de KRO een nieuwe reeks uit van zijn programma.

1. Neem een probleem als uitgangspunt

Een relaas met een informatieve of educatieve boodschap wordt algauw saai, omdat er niets gebeurt.

Arie lost dat op door direct in te zoemen op een probleem. In een recente uitzending (http://tvblik.nl/over-de-streep/leeuwarden)  introduceert hij een school in Leeuwarden als een opleiding waar bijna alleen maar meisjes zitten. Dat betekent ongetwijfeld veel geroddel, jaloezie en buitensluiting, scherpt Arie aan. In een woord: catfights! Dit meidenvenijn werkt hij uit als rode draad.

2. Kies drie herkenbare types

Het valt niet mee om je lezer of kijker warm te laten lopen voor het lot van een hele groep. Wat doet Arie? Hij brengt in de eerder genoemde uitzending over de Friese school niet 1000 scholieren in beeld, maar kiest doelbewust drie meisjes uit. Niet meer, niet minder.

Deze meisjes vertegenwoordigen drie verschillende types, die universeel herkenbaar zijn.

• Allereerst maken we kennis met Tessa die ter wereld is gekomen met hersenletsel. Haar moeder heeft bovendien twee ernstige psychiatrische stoornissen. Dit is het meisje dat slachtoffer is van zware omstandigheden.
• Vervolgens krijgen we het verhaal te horen van Gunay, die op vijfjarige leeftijd haar moeder verloor aan borstkanker en nu naast haar studie voor de rest van het gezin moet zorgen. Dit is het verhaal over kracht, doorzettingsvermogen en wegcijfering.
• Tot slot stelt Arie ons voor aan Annemiek, een meisje dat arrogant overkomt, maar eigenlijk heel lief is.

3. Zoom in op verandering

Arie bouwt de uitzending op naar naar een climax, in dit geval het verhaal van Annemiek. In tegenstelling tot de andere twee is Annemiek een dader: ze sluit andere meisjes uit en spreekt kwaad over hen.

Bovendien maakt ze in de uitzending een verandering door. Eerst zien we haar op school met een strak opgestoken haren, een norsige blik en dikke oogmake-up. Maar in haar vrije tijd blijkt ze een vrolijk lachende meid met losse haren, die zielsveel van paarden houdt. Zo ontpopt ze zich als een meisje dat in haar hart niemand kwaad wil doen.

4. Plaats een haakje

In het begin van de uitzending zeggen leerlingen iets lelijks over Annemiek. Op een vraag van Arie noemt een scholier zonder aarzeling ook haar naam. Dit wringt onmiddellijk bij de kijker. Kan iemand zomaar beschuldigd worden zonder wederhoor?

Arie plaatst hiermee een haakje in het hoofd van de kijker. Die raakt alert en wil weten hoe dit afloopt.

5. Laat de beelden spreken

Beschrijf je een aanpak of methode? Vertaal het in beelden in plaats van toelichtingen te geven of met cijfers te strooien.

Arie gebruikt daarvoor alle mogelijke visuele middelen, ondersteund door indringende muziek.

• De leerlingen lopen over een streep.
• De camera neemt de meisjes van dichtbij in beeld.
• Ook zien we veel beweging: de handen die omhoog gaan als steunbetuiging, vingers die tranen wegvegen en meiden die elkaar omhelzen.

Televisie maken is op diverse onderdelen anders dan teksten schrijven, maar laat ook heel mooi zien hoe je ‘storytelling’ toepast bij informatieve of educatieve doeleinden. Doe het net als Arie en pak je lezers bij de kladden.

Sigrid van Iersel  is schrijver en journalist bij Verhaallijnen (www.verhaallijnen.nl), gespecialiseerd in storytelling in informatieve teksten.