Vrouwen schrijven niet met hun tieten!

Steeds meer jonge schrijvers schrijven over genderrollen, feminisme en alledaags seksisme. Op dinsdag 19 april vertellen zij hierover tijdens het evenement 'Vrouwen schrijven niet met hun tieten' in de Tolhuistuin in Amsterdam. Als feministe, amateur-schrijfster en webredacteur van Schrijven Online, doe ik verslag van deze enerverende avond.

Vrouwen schrijven niet met hun tieten. Die boodschap lijkt op het eerste gezicht vanzelfsprekend. Toch is ook onze hedendaagse geëmancipeerde samenleving (nog) niet vrij van seksisme. Worden vrouwelijke schrijvers anders gewaardeerd? Kijkt het literaire veld anders naar vrouwelijke schrijvers dan naar mannelijke? Het zijn vragen die aan de kaak worden gesteld in interviews, lezingen en optredens van onder anderen Niña Weijers, Hanna Bervoets, Simone van Saarloos, Wiegertje Postma en Clarice Gargard.

Het nieuwe feministische schrijven: geen ‘vrouwenliteratuur’

‘Seksisme’ is een groot woord dat al snel negatieve reacties oproept. Een reclameposter van een zeker pakkenmerk voor mannen, waarop een grote naakte vrouw in een passieve, gewillige houding staat afgebeeld en waarbij haar borsten door twee keurig aangeklede mannen als glijbaan worden gebruikt, vind ik seksistisch. Spreek ik mij daarover uit dan word ik zowel door mannen als door vrouwen als een zeur beschouwd. 

Met het evenement ‘Vrouwen schrijven niet met hun tieten’ en het gelijknamige boek dat op dezelfde dag werd gepresenteerd, streven deze schrijfsters er naar een nieuw feministisch debat te openen. NRC-columniste en schrijfster Simone van Saarloos kaart aan hoe vermoeiend het soms kan zijn om tot de ‘tweede sekse’ te worden gereduceerd of om als schrijfster een ‘dom wicht’ te worden genoemd.

Worden vrouwelijke schrijvers anders bekritiseerd? Sneller afgerekend op hun vrouw-zijn? Het boekenpanel met Nina Weijers, Nikki Dekker en Shanti Singh knikt bij deze vragen. Natuurlijk schrijven vrouwen vanuit een ander perspectief dan mannen. Toch wil dat niet zeggen dat de boeken die zij schrijven tot een typische vorm van ‘vrouwenliteratuur’ moeten worden gerekend, geeft Singh aan. Evengoed zou je niet moeten praten over ‘mannenliteratuur’. Echte literatuur gaat niet over mannen of vrouwen. Literatuur gaat over mensen, die toevallig een bepaalde sekse hebben.

Verhalen zonder genderstereotypering

Een veelvoorkomend probleem volgens Wiegertje Postma, samensteller van het boek en bekend van haar feministische rubriek op VICE.com, is het gebrek aan diversiteit van de personages in verhalen en romans. Opvallend is dat er in veel fictie één beeld van de vrouw wordt geschetst, terwijl de mannelijke personages veelzijdiger zijn en meerdere rollen aannemen.

Verhalen, zowel fictionele als non-fictionele, moeten vrij zijn van genderstereotypering. Perceptie speelt daarbij een belangrijke rol. Schrijfster Emma Curvers illustreert dit aan de hand van filmpjes over eicelbevruchting. Dergelijke filmpjes tonen spermacellen als stoere mannetjes met een sterk karakter, die een vijandig oorlogsgebied betreden wanneer ze op zoek gaan naar een eicel. De eicel wordt daarbij voorgesteld als passief, en als iets dat karakter noch eigenschappen heeft.

Uiteraard pleiten dit soort filmpjes niet direct voor seksisme of sociale ongelijkheid. Curvers laat vooral zien hoe lastig het is een verhaal te vertellen zonder dat het gekleurd wordt door de traditionele genderrollen waaraan we gewend zijn. Men is zich van dergelijke stereotyperingen vaak niet eens bewust.

Waar zijn de mannelijke schrijvers?

Hoewel de schrijvers op het podium steevast benadrukken dat het feminisme ook mannen aangaat - bijvoorbeeld omdat het vaderschapsverlof in Nederland nog altijd niet goed is geregeld - bleef het toch een avond voor vrouwen, door vrouwen en grotendeels ook óver vrouwen. Ook in het boek, dat 25 persoonlijke essays over seksisme, feminisme en genderrollen bevat, zijn alleen vrouwelijke schrijvers opgenomen.

Persoonlijk denk ik dat feminisme voor mannen verder gaat dan enkel vaderschapsverlof. Sociale ongelijkheid en genderstereotypering zijn evengoed problemen voor mannen. Daar werd deze avond helaas niet op gewezen. Juist terwijl onze perceptie ook niet vrij is van taboes over mannen die het huishouden doen, in hun eentje voor de kinderen zorgen en niet minstens 40 uur per week werken.

Schrijven in vrijheid

Vormt dit evenement nu een nieuwe opening in het debat over het feminisme? Het lastige van deze kwestie is dat het feminisme van nu zo veel verschillende opvattingen kent. Ik vraag me af of het belang ervan wel aan iedereen is uit te leggen. Gelijk stem- en arbeidsrecht en gelijke betaling zijn aspecten waarin gelukkig veel mensen zich kunnen vinden. Minder eenvoudig is het om uit te leggen dat je je een object voelt als je als vrouw met je borsten op de omslag van een boek of de voorpagina van een krant moet staan, ter bevordering van de verkoopcijfers.

Het begrijpen van feminisme vergt een bepaald soort bewustzijn, dat wellicht gemakkelijker te ontwikkelen is als je zelf ongelijk behandeld bent of vormen van seksisme hebt ervaren. Toch kan dit bewustzijn juist worden aangewakkerd, wanneer je gewezen wordt op de patronen die sociale ongelijkheid creëren in de beeldvorming rondom vrouwen én mannen, in reclames, films en boeken. In de woorden van Johan Cruijff: ‘Je gaat het pas zien als je het door hebt.’

Daarom moeten we als schrijvers, zoals Niña Weijers ook al aangeeft, kritisch zijn en een onpopulaire positie durven aan te nemen. We moeten niet bang zijn dat we niet vriendelijk worden gevonden door wat we schrijven. Alleen dan kun je schrijven in vrijheid.

Tara Boonstra (1992) rondde onlangs de master Literatuur en Cultuurkritiek af met een scriptie over het postfeminisme in de Nederlandse literaire thriller. Ook liep ze stage op de redactie van uitgeverij De Arbeiderspers. Daarvoor behaalde ze de bachelor Nederlandse taal en cultuur. Momenteel is ze freelance editor bij SCRiBBR en loopt ze stage bij Schrijven Magazine en Schrijven Online.