Je boek uitgeven: bepaal je doel en doe kennis op

Maak van het uitgeven van jouw boek geen droomproject, zorg voor een concreet uitgeefdoel. Bepaal wat jij belangrijk vindt, wanneer je kunt zeggen ‘wauw, ik ben trots op wat ik heb bereikt.’ Daarvoor is het belangrijk dat je niet alleen weet wat je doel is, maar ook dat je weet welke keuzes je eigenlijk hebt bij het uitgeven van jouw boek.

Waarom ik dit zo belangrijk vind? Met een doel en kennis over alle keuzes, zorg je ervoor dat je meer plezier hebt in het uitgeeftraject. Klinkt dat nog vaag? Lees dan verder – aan de hand van mijn eigen ervaringen bij het uitgeven van mijn debuut leg ik dit verder uit.

Het begint met… een droom

Natuurlijk begon ik ook het traject van een boek uitgeven met een droom. Als kind wilde ik al een boek schrijven. Alleen waarover? Tot het onderwerp zich als vanzelf aanbood: een verhaal over de tijd dat mijn man en ik in Oostenrijk woonden. Maar nog altijd zei ik als iemand vroeg hoe het er mee stond ‘Ik heb wel een idee, maar ja de tijd hè…’ Daadwerkelijk schrijven, dat kwam er nooit echt van.

In 2018 sprak ik met een vriendin over iets waar ik vaak tegenaan liep: dat ik de chronologie niet meer wist en ik dan vastliep, nog voor ik begon met schrijven. ‘Maar als je een roman schrijft, dan doet de precieze volgorde van gebeurtenissen er toch niet toe?’ Dat was het omslagpunt. Ik begon te schrijven én gaf me op voor een schrijfweek later dat jaar. Het schrijfproces duurde uiteindelijk minder dan een jaar. Toen was het verhaal ook gelezen door drie proeflezers en had ik feedback gehad van een schrijfdocent.

Die schrijfdocent gaf ook een goede tip voor meters maken tijdens het schrijfproces. Vergelijk het schrijven met het trainen voor een marathon. Je hebt een plan nodig richting de eindstreep en een indeling van momenten in de week waarop je kunt trainen. Of in dit geval: kunt schrijven. Zit er te veel tijd tussen de schrijfmomenten, dan raak je uit het verhaal. Iedere keer moet je dan weer bedenken ‘waar was ik eigenlijk gebleven?’ Net als bij het opbouwen van je conditie heb je regelmaat nodig om echt vooruitgang te boeken.

Zelfuitgeven – toch?

Ik had altijd het idee dat ik mijn boek zelf zou uitgeven. Ik heb ervaring opgedaan bij educatieve uitgeverijen, waardoor ik het uitgeefproces kende. Plus, ik had uitgesproken ideeën over het papier, de plek van drukken en de titel. Sinds 2007 ben ik ondernemer, dus de zakelijke kant daar zag ik ook niet tegenop.

‘Maar denk je dan niet dat het goed genoeg is om bij een uitgeverij te verschijnen?’

Die opmerking, in het voorjaar van 2019, deed meer met me dan ik wilde. Want zo’n kwaliteitsstempel van een ‘echte’ uitgeverij, zou dat niet de ultieme bekroning van mijn droom zijn? Ik dacht al aan het boekenbal, hoge oplages en dus ook flinke royalty’s. Ik twijfelde nog heel even, maar koos toen toch drie gerenommeerde uitgeverijen uit en stuurde mijn manuscript erheen. Om te beginnen aan de wachttijd op een antwoord: van drie tot zes maanden.

Twijfel

In juni 2019 luisterde ik naar een geweldig enthousiast verhaal over zelfuitgeven, van Frank Krake. Ik voelde meteen weer de overtuiging van ‘ik wil dit ook! Ik wil zelf in controle zijn van hoe mijn manuscript een boek wordt en een weg naar de lezers vindt.’ Datzelfde weekend zocht ik een redacteur voor mijn verhaal. Ik ging niet doelloos meer wachten als ik ook aan de volgende fase in het uitgeefproces kon beginnen.

Toen kwamen de afwijzingen – twee, van de derde uitgeverij heb ik nooit wat gehoord. Hoe zeker ik ook was over het zelfuitgeven, toch twijfelde ik nu. Is het verhaal wel goed genoeg? Dat Harry Potter ook tig keer is afgewezen vond ik helemaal niet meer relevant. Ik koos grote uitgeverijen uit; dat die enorme stapels manuscripten binnen krijgen zei me nog minder.

Het kostte me een hele tijd om te denken ‘dit verhaal is goed genoeg.’ Bij iedere redactieslag verwachte ik dat een redacteur zou zeggen ‘ik zou dit niet uitgeven.’ Toen later de eerste reviews kwamen, was ik stikzenuwachtig. Pas toen de eerste review van een onbekende positief was, durfde ik echt trots te zijn.

Een duidelijk doel en genoeg kennis van uitgeven

Als ik zelf mijn doel duidelijker had gehad en als ik meer kennis had gehad over mijn uitgeefopties, dan had dit heel veel gescheeld. Dan had een opmerking over niet goed genoeg me niet meteen aan het twijfelen gebracht. Laat ik dat preciezer maken.

• Allereerst, ik droomde van het boekenbal. Natuurlijk wist ik dat dit heel ver weg was, maar wat wilde ik wel bereiken? Bij hoeveel verkochte boeken of goede recensies zou ik bijvoorbeeld zeggen ‘dit boek is een succes, ik ben trots!’
• Mijn idee van zelfuitgeven had ik nooit uitgewerkt. Ik wist welke mensen ik nodig zou hebben om van mijn manuscript een boek te maken. Maar welke mogelijkheden ik had om mijn boek bij lezers te krijgen, dat wist ik niet precies. Ook wist ik niet goed met welke kosten ik te maken zou krijgen, of welke bedrijven mij konden helpen bij het zelfuitgeven.
• Ik schreef een autobiografische roman. Bepaalde personages vond ik heel belangrijk, net als de titel. Ook het einde was voor mij een vaststaand gegeven. Mijn doel was vooral ook een fase in mijn leven afronden. Was ik bereid geweest hier veel in aan te passen als het manuscript was geaccepteerd door een uitgever?
• Het kwaliteitsstempel van een uitgever ging toch even een rol spelen. Dit zorgde later voor veel twijfel over de kwaliteit van mijn verhaal. Als ik een beter beeld had gehad van andere uitgeefopties, dan had ik deze stap niet gezet. Of als ik had geweten over het aantal manuscripten van onbekende debutanten dat wel wordt uitgegeven, dan had ik nog beter geweten hoe klein de kans eigenlijk was.

Inmiddels schrijf ik al een tijd aan mijn tweede boek – waarvan ik zeker weet dat ik het manuscript zelf nooit naar een uitgever zal sturen. Mocht het onvoorstelbare gebeuren, dat een uitgever mij benadert, zeg ik dan ‘ik denk er niet over?’ Nee! Want: mijn doel is nu anders, het is geen autobiografisch verhaal, dus ik ben minder gehecht aan dat alle verhaalelementen moeten blijven zoals ik ze bedacht heb. Al ben ik wel erg gehecht aan de titel…

Jouw boek uitgeven: het ultieme uitgeefdoel of de perfecte keuze bestaat niet

Praat vooral met anderen over jouw boek en je plannen om dit uit te geven. Maar realiseer je wel dat er grote verschillen zijn in uitgeefdoelen en welke manier van uitgeven past bij verschillende personen, boek en uitgeefdoelen. Er is daarom niet een perfect uitgeefdoel, of de perfecte keuze voor een manier van uitgeven die voor iedere schrijver geldt.

• Jij kunt heel andere doelen hebben met jouw boek dan ik. Misschien droom je net als ik van het boekenbal en zeg je ‘het is dat, of niets.’ Niet iedereen heeft zin in alle keuzes en investeringen die komen kijken bij zelfuitgeven. Misschien wil jij niet zelf bepalen ‘dit is het ultieme verhaal, zo ga ik het uitgeven.’ Heel begrijpelijk! Maar is daarmee de stap naar een uitgever de enige mogelijke? Nee. Meer kennis kan je hier dus helpen om toch een andere stap te zetten en jouw boek wel te laten verschijnen.
• Misschien wil je vooral jouw familiegeschiedenis schrijven en mooi voorgegeven in twintig exemplaren laten verschijnen. Dan is het niet echt logisch om een uitgever te overwegen. Zegt dat iets over de kwaliteit van jouw schrijfwerk, over of je door moet gaan met jouw verhaal? Nee. Niet ieder verhaal is bedoeld voor een miljoenenpubliek, of is interessant voor een uitgever.

Geen ‘one size fits all dus’. Daarom is het juist zo belangrijk dat je zelf jouw uitgeefdoel bepaalt en bedenkt welke manier van uitgeven daar bij past. Zodat je niet bij de eerste persoon die zegt ‘Ik zou echt nooit kiezen voor een vanity’ meteen gaat twijfelen aan je keuze. Als je jouw keuze goed geïnformeerd maakt en met jouw uitgeefdoel voor ogen, dan weet je ‘dit is voor mij de beste keuze.’ En misschien ook ‘als deze keuze het niet wordt, dan wil ik deze keuze ook nog maken.’

Over de auteur

Astrid Habraken begeleidt via haar bedrijf Queesten Boekproducties auteurs bij het uitzoeken van de manieren van (zelf)uitgeven die past bij hun doel en mogelijkheden. Haar eigen boek, Verdwaald in Tirol en de Duitse vertaling ervan, heeft ze in eigen beheer uitgegeven.