In Het smelt van Lize Spit rijdt het hoofdpersonage Eva met een schop, een touw en een groot smeltend blok ijs in de kofferbak van haar auto terug naar het kleine boerendorp waar ze geboren is, het Vlaamse Bovenmeer. Als lezer lift je mee door middel van afstandelijke maar beklemmende observaties van Eva en word je tijdens de rit geleidelijk aan meegesleurd in een intrigerend coming-of-ageverhaal. 

Eva woont al een aantal jaar in Brussel, wanneer ze een uitnodiging ontvangt van een vroegere jeugdvriend. Deze vormt niet alleen de aanleiding voor een fysieke terugkeer naar haar geboortegrond, maar voert haar ook terug naar de jeugdherinneringen die haar gevormd hebben tot de jonge vrouw die ze nu is. Hoe dichter ze haar geboortegrond nadert, hoe meer ze zint op het nemen van wraak.

Een smeltend verleden

Spit heeft met Het smelt een ingenieus web geweven van korte afgeronde hoofdstukjes, waardoor je al gauw, en net als de hoofdpersoon, verstrikt raakt in gebeurtenissen uit het heden, verleden en een specifieke zomer in 2002, die steeds dichter bij elkaar komen te liggen.

‘Ik rijd niet te snel en laat de verwarming uit, om het smeltproces niet te versnellen,’ laat Eva de lezer weten tijdens de autorit. Dit smeltproces is te vergelijken met het vertelproces, dat eveneens geen versnelling kent aan het begin van de roman. Maar aan het eind gaat het hard. Eva’s verleden, dat zich op die manier langzaam ontvouwt, staat daarbij gelijk aan het grote blok ijs in de kofferbak: wanneer dit ijs eenmaal begint te smelten, sijpelen er langzaam donkere gebeurtenissen uit tot er een grote plas water overblijft die meer schade aanricht dan je je in eerste instantie kunt voorstellen.

Het smelt laat zien hoe beïnvloedbaar en kwetsbaar een kind in de beginnende puberteit is en hoe afhankelijk het daarbij is van vriendschap. Hoewel opgroeien op het Vlaamse platteland, tussen de weilanden en boerderijen aanvankelijk idyllisch lijkt, is er in het kille nest waar Eva vandaan komt weinig ruimte voor sprookjes. Vader en moeder drinken zich regelmatig laveloos, wat schrijnende maar ook grappige situaties oplevert, en Eva’s kwetsbare zusje ontwikkelt dwanghandelingen, waarvoor Eva zichzelf de schuld geeft.

Reden te meer voor Eva om haar toevlucht te zoeken in een vriendschap met de enige twee andere kinderen uit het dorp die in hetzelfde jaar zijn geboren als zij. Sinds de basisschool zijn Pim, Laurens en Eva even onafscheidelijk als de ‘drie musketiers’, maar wanneer de puberteit aanbreekt veranderen de verhoudingen. Hoewel jaar in jaar uit op elkaar aangewezen zijn, bijdraagt aan een intieme vriendschapsband, wikkelt deze zich gaandeweg steeds strakker om Eva’s nek.

Naderend onheil

De roman is zo gecomponeerd dat informatie bewust wordt achtergehouden en je als lezer tussen de regels door moet lezen. Aanwijzingen zijn nog niet concreet maar bereiden de lezer voor op het naderende onheil. Het uiteindelijke verval van de vriendschap wordt bijvoorbeeld al vroeg in de roman aangestipt tijdens een fietstocht naar school: ‘Ook ik heb Pim inmiddels ingehaald, maar met Laurens erbij verandert onze opstelling: we passen niet langer op deze smalle weg, met overhangende takken. We zijn een ondeelbaar aantal, iemand moet zich naar achteren laten zakken.’

De timide Eva kijkt als verlamd toe hoe Pim en Laurens in de warme zomer van 2002 verschillende dorpsmeisjes hetzelfde raadsel voorleggen, waarbij er één kledingstuk uit moet worden getrokken per fout antwoord. Een raadsel dat Eva heeft bedacht, over een dood gevonden man met een strop om zijn nek en onder hem een grote plas water.

Zo bekruipt de lezer uiteindelijk het gevoel dat dit aanvankelijk idyllische Vlaamse dorp niet bestaat uit een hechte, maar uit een verstikkende gemeenschap, waarin iedereen zijn ogen sluit voor de problemen van de ander. Het is een plek waarvan Eva zich niet los weet te maken, ook 13 jaar later niet, ‘omdat dingen eerst moeten gebeuren voor je er spijt van kan krijgen.’

Door het raadsel en de gebeurtenissen waartoe dit heeft geleid, blijft Eva vastgeketend aan haar verleden en neemt ze in het heden een onherroepelijk besluit. Spit rangschikt het plot zo zorgvuldig, dat je er als lezer eveneens pas aan kan ontsnappen wanneer het te laat is.

Door Tara Boonstra

Benieuwd naar Lize Spits ervaringen met het schrijven van haar debuut? Lees het interview met haar in het augustusnummer van Schrijven Magazine! Word abonnee! Geef Schrijven Magazine cadeau!