Het is een wisselwerking: verhaal en schrijver. Dus als jij als schrijver niet uit de voeten kunt met een hij-vorm, dan hanteer je een andere.

[quote=schlimazlnik]Natuurlijk is dat geen wisselwerking, dat is romantische mythevorming rond het vak. /quote] Natuurlijk is dat geen mythevorming rond het vak. Mag ik vragen hoe jij aan een verhaal komt? [quote=schlimazlnik]Je bent de schrijver./quote] Ja, van wat? [quote=schlimazlnik]Een verhaal schrijft niet. Als schrijver bepaal je alles. /quote] Ik kan wel weer aankomen met onze grootmeester die er heel andere ervaringen over heeft blootgegeven, maar dan herhaal ik mezelf. Ik zelf zou hem echter hierin niet kunnen of willen tegenspreken. [quote=schlimazlnik]Als je niet uit de voeten kunt met een hij-vorm, kun je dat maar beter snel onder de knie krijgen. Dan heb je tenminste een keuze, en beperkt je (ontbrekende) techniek niet het type verhalen dat je kunt schrijven./quote] Dat ben ik niet met je eens. Punt 1: Waarom zou een schrijver überhaupt met een hij-vorm uit de voeten moeten kunnne? Punt 2: Als jij zelf beweert (hierboven) dat jij de schrijver bent, dan bepaal jij alle elementen. Ga je nu draaien om de bal rond te krijgen? Jij bent niet de beperking, jij bent het die de ruimte geeft aan een verhaal. Ruimte, plaats, tijd. Dat is geen romantische gedachte. Om dat te bewijzen, stel ik je deze vraag nog eens: Hoe kom jij aan je verhaal? Wat moet je eigenlijk met een verhaal?

Eerste persoon tt is heel gebruikelijk als mensen 'live' een verhaal vertellen: "Dus ik sta in die bar en die man kijkt me aan. En ik zeg: 'Ken je niet voor je kijken?' Zegt die man: 'Het is "kan" je niet voor je kijken.' Dus ik haal uit, en hij huilen..." Maar volgens mij is dat echt niet de enige toepassing. Hoe meer ik er over nadenk, hoe meer het me (mits goed toegepast) een prima vorm lijkt voor een spannend verhaal. Heel direct, heel dwingend. Het argument van die beoordelaar ("het is niet geloofwaardig dat de 'ik' meteen verslag kan doen") vind ik echt onzin. Er zijn ook talloze verhalen in derde persoon tt, en het is minstens zo ongeloofwaardig dat de verteller live zit mee te typen met wat er plaatsvindt.

Ten aanzien van # 17 zou ik graag willen weten wat een verhaal met jou doet, en jij met een verhaal - als wisselwerking een mythe is. Waarom een schrijver een bepaalde vorm - in dit geval gaat het over het hij-perspectief - onder de knie moet zien te krijgen. Want die keuze en het type verhalen dat je schrijft (wat volgens jou het gevolg is van het onder de knie krijgen van...): wie bepaalt die? Stel, dat doet de schrijver, zoals je zelf zegt: 'De schrijver bepaalt alles'. Dan bepaalt hij dus ook het perspectief en het type verhaal. Dan werkt hij toch op zijn manier? Ik heb een redacteur overigens nog nooit horen zeggen: 'Schrijf het eens vanuit die-of-die persoon, dan ontwikkel jij je schrijven breed.' Helemaal nooit. Redacteuren zijn geen schrijfleraren. Wat jij aanraadt, hoort bij een cursus creatief schrijven. In die zin een goede tip. Variëren om te leren. Maar bij het echte schrijven (dat is ná de cursus) is de wisselwerking tussen verhaal en schrijver wel degelijk aan de orde. Het gaat om het grote item stijl. Die bepaalt de zeggingskracht van een verhaal / vertelling /boek. Stijl is persoonlijk. Als je je eigen stijl hebt, kies je niet meer voor ik of hij. Met je stijl pak je uit met de inzet van jouw woorden en beelden, met compositie, ideeën, psychologie - het hele arsenaal; daar zit het perspectief / de focalisatie bij in. Een verhaal schrijft zichzelf niet? Nou, een schrijver zou stom zijn als hij zélf een hij-perspectief koos waar een ik het verhaal veel beter zou dienen. Wanneer de schrijver dan zegt: 'Ik bepaal alles, het is mijn verhaal', dan garandeer ik je dat het verhaal maar op halve kracht werkt. De vraag is wat je wilt: de schrijver boven het verhaal laten prevaleren of andersom. Dat je soms fragmenten laat sneuvelen, doe je ook ten dienste van het verhaal. Ben jij als schrijver nog steeds degene die alles bepaalt? Nee, het verhaal bepaalt dat. Jij als schrijver zou heel graag die fragmenten laten staan. Je had er zo op gezwoegd, je had zulke mooie woorden gevonden, precies die je zocht. En toch gingen ze eruit. Waarom? Als jij als schrijver alles bepaalt, kon je ze ook laten staan.

Er ontbreekt een [ in je tekst waardoor je reactie leeg blijft, T

Er ontbreekt een [ in je tekst waardoor je reactie leeg blijft, T

O? Is dat zo? (*) Dank je! Nu ja, ik heb de tekst niet bewaard, maar in mijn reactie jouw tekst geparafraseerd. 't Komt op hetzelfde neer als hierboven in # 33. (*) Ik was in de veronderstelling dat het kwam door de nieuwe vormgeving van de site en misschien enkele hiaten erin. Mijn cursor wil ook niet mee in het reactieveld.

Thérèse schreef:

Als je je eigen stijl hebt, kies je niet meer voor ik of hij.

Iedereen die het goed leest zal dat begrijpen en je legt in het vervolg meer dan uitstekend uit wat je daarmee bedoelt. Maar... de meeste mensen op dit forum hebben het stadium nog lang niet bereikt waarin ze hun eigen stijl volledig ontwikkeld hebben en daar bewust mee kunnen spelen en variëren (en daarbij sluit ik mijzelf bepaald niet uit). De meeste sollers zijn nog bezig met heel concrete vragen over het effect dat die verschillende perspectieven op hun verhaal kan hebben en willen daarmee oefenen en ervaring opdoen. Als ik Aliccia's beginpost nog eens lees, kan ik me dan ook voorstellen dat sommigen door deze uitleg over stijl een tikkeltje ontmoedigd worden, al besef ik vanuit de vorige posts natuurlijk ook wel dat deze reactie allereerst voor Schlimazlnik bestemd is.

Ja, het was een reactie op Schlimazlniks post. Ikzelf probeer - wanneer ik schrijvers begeleid - altijd uit te gaan van de schrijvers zelf. Eigenlijk was dan hier misschien eerder een opmerking als: laat eens concreet een paar voorbeelden zien van ik-vorm en tegenwoordige tijd op zijn plaats. En vervolgens de geloofwaardigheid toetsen. Maar dit is een forum, geen leslokaal. Toch goed dat je hier even op wijst. Hay.

Ik bedoelde het ook zeker niet als kritiek en kan me levendig voorstellen dat je een interessante discussie (en dat is het) graag afmaakt. Zo lang duidelijk blijft wie op wie reageert en waarom, moet dat kunnen. Als op den duur de oorspronkelijke vraag onder dreigt te sneeuwen, is er natuurlijk altijd nog de mogelijkheid om een nieuw topic te openen.

Het is een wisselwerking: verhaal en schrijver. Dus als jij als schrijver niet uit de voeten kunt met een hij-vorm, dan hanteer je een andere.

Natuurlijk is dat geen wisselwerking, dat is romantische mythevorming rond het vak.

Natuurlijk is dat geen mythevorming rond het vak. Mag ik vragen hoe jij aan een verhaal komt?

Ik construeer het verhaal (plannen en plotten). Uit losse ideeën (inspiratie), niet uit het verhaal zelf - dat is er nog niet in die fase. Ideeën zet ik in een zinnige volgorde. De leemten ertussen plan/plot ik bewust, hierbij kan ik handig gebruik maken van andere losse ideeën, en ervaring. Het verhaal schrijft zich niet vanzelf, de personages liggen al vast in de voorbereidende fase. Er is geen wisselwerking tussen verhaal en mij. Ik dwing het verhaal in de vorm die ik goed acht en in de plot heb vastgelegd. Door daar bewust mee bezig te zijn, ook tijdens het schrijven, wijkt het verhaal niet af van een eerder plan. Plot en ontknoping liggen immer als vast, net als de handelingen die daartoe moeten leiden.

Je bent de schrijver.

Ja, van wat?

Van een tekst, me dunkt. Daarvan ben je de architect, de regisseur en de bouwer. Een huis heeft ook niets bij de architect in te brengen als het gebouwd wordt. Dat grote bouwprojecten na de start van de uitvoering standaard langer duren en meer kosten dan gepland, hangt meestal samen met een slechte voorbereiding of wijzigingen in externe factoren (bijvoorbeeld de politiek die ineens de paarsgestreepte krulwollige moerasnaaktslak wil redden of zo).

Een verhaal schrijft niet. Als schrijver bepaal je alles.

Ik kan wel weer aankomen met onze grootmeester die er heel andere ervaringen over heeft blootgegeven, maar dan herhaal ik mezelf. Ik zelf zou hem echter hierin niet kunnen of willen tegenspreken.

De grootmeester was vooral een meester in mythevorming.

Punt 1: Waarom zou een schrijver überhaupt met een hij-vorm uit de voeten moeten kunnne?

Stel dat je uitgever zeer geïnteresseerd is, maar dan moet je het wel herschrijven naar de hij-vorm.... Stel dat er een geweldige wedstrijd is met formidabele prijzen, maar het verhaal moet wel in de hij-vorm zijn geschreven... In mijn ogen kun je je geen schrijver noemen als je de hij-vorm niet (ook) onder de knie hebt. Dat is net zoiets als niet in de verleden tijd kunen schrijven, of geen dialogen kunnen schrijven.

Punt 2: Als jij zelf beweert (hierboven) dat jij de schrijver bent, dan bepaal jij alle elementen. Ga je nu draaien om de bal rond te krijgen? Jij bent niet de beperking, jij bent het die de ruimte geeft aan een verhaal. Ruimte, plaats, tijd. Dat is geen romantische gedachte. Om dat te bewijzen, stel ik je deze vraag nog eens: Hoe kom jij aan je verhaal? Wat moet je eigenlijk met een verhaal?

Ik begrijp niet waar je een inconsistentie ziet in mijn mening. Natuurlijk bepaal je als schrijver alles, zonder enige beperking (mits je technisch sterk genoeg bent om van alle mogelijkheden gebruik te maken). Als je de idee hebt bedacht (met thema's etc) en de plot hebt uitgewerkt (inclusief plotwendingen en subplots), kun je het verhaal gaan schrijven. Op dat punt moet je je niet "openstellen voor de energiën van het verhaal" en je door de loop van het verhaal laten verrassen - maar al te vaak blijkt dat je dan achteraf de eindjes niet aan elkaar kunt knopen, of zo'n beetje het hele verhaalherschrijven. Of gelijk maar weggooien, uithuilen en opnieuw beginnen. Nogmaals: het is romantische mythevorming dat er muzen zijn die het verhaal aan je vertellen of dat er interactie is tussen schrijver en verhaal. Het verhaal wordt geschreven en schrijft niet zelf. Waar ik tegen agiteer is tegen alle beginnende schrijvers die zich dusdanig in hun hoofdpersoon verplaatsen, dat alleen de ik-vorm in aanmerking kan komen voor hen (ze vereenzelvigen zich met de hoofdpersoon), terwijl voor een heldere vertelling juist een hij-vorm gekozen zou moeten worden. De hij-vorm geeft over het algemeen ook rondere personages, omdat de schrijver moeite moet doen om zich in te beelden hoe een ander dan hijzelf zal reageren zonder zelf in diens schoenen te gaan staan. Wat helpt op dat krukkige in stand te houden is hardop het verhaal voorlezen en dialogen uitspreken voordat je ze opschrijft.

Waar ik tegen agiteer is tegen alle beginnende schrijvers die zich dusdanig in hun hoofdpersoon verplaatsen, dat alleen de ik-vorm in aanmerking kan komen voor hen (ze vereenzelvigen zich met de hoofdpersoon), terwijl voor een heldere vertelling juist een hij-vorm gekozen zou moeten worden. De hij-vorm geeft over het algemeen ook rondere personages, omdat de schrijver moeite moet doen om zich in te beelden hoe een ander dan hijzelf zal reageren zonder zelf in diens schoenen te gaan staan. Wat helpt op dat krukkige in stand te houden is hardop het verhaal voorlezen en dialogen uitspreken voordat je ze opschrijft.

Dit vind ik zo herkenbaar! In mijn jongere schrijf-jaren had ik een kleine doorbraak toen ik een keer een kinder verhaal over dieren schreef, vanuit het oogpunt van die dieren. Dat ging me tot mijn verbazing veel en veel beter af dan mijn eerdere ik-verhalen. Ik denk nu dat dat komt omdat die dierenverhalen me dwongen om me echt in een ander personage te verplaatsen dat per definitie ver van mezelf afstaat. Het schiep afstand tot de personages en dat kwam mijn schrijven ten goede.

Waar ik tegen agiteer is tegen alle beginnende schrijvers die zich dusdanig in hun hoofdpersoon verplaatsen, dat alleen de ik-vorm in aanmerking kan komen voor hen (ze vereenzelvigen zich met de hoofdpersoon), terwijl voor een heldere vertelling juist een hij-vorm gekozen zou moeten worden. De hij-vorm geeft over het algemeen ook rondere personages, omdat de schrijver moeite moet doen om zich in te beelden hoe een ander dan hijzelf zal reageren zonder zelf in diens schoenen te gaan staan. Wat helpt op dat krukkige in stand te houden is hardop het verhaal voorlezen en dialogen uitspreken voordat je ze opschrijft.

Is dus een boek, dat in de ik-vorm geschreven is, per definitie niet goed genoeg? Moet een boek een hij-vorm hebben om goed te zijn? En omdat ik mij eigenlijk heel erg thuis voel in het ik-perspectief, kan ik dus bij voorbaat al zeggen dat ik nooit een goede schrijver zal worden?

Waar ik tegen agiteer is tegen alle beginnende schrijvers die zich dusdanig in hun hoofdpersoon verplaatsen, dat alleen de ik-vorm in aanmerking kan komen voor hen (ze vereenzelvigen zich met de hoofdpersoon), terwijl voor een heldere vertelling juist een hij-vorm gekozen zou moeten worden. De hij-vorm geeft over het algemeen ook rondere personages, omdat de schrijver moeite moet doen om zich in te beelden hoe een ander dan hijzelf zal reageren zonder zelf in diens schoenen te gaan staan. Wat helpt op dat krukkige in stand te houden is hardop het verhaal voorlezen en dialogen uitspreken voordat je ze opschrijft.

Is dus een boek, dat in de ik-vorm geschreven is, per definitie niet goed genoeg? Moet een boek een hij-vorm hebben om goed te zijn? En omdat ik mij eigenlijk heel erg thuis voel in het ik-perspectief, kan ik dus bij voorbaat al zeggen dat ik nooit een goede schrijver zal worden?

Dat zegt hij helemaal niet. Wat hij zegt, in meerdere Posts, is dat de persoon waarin je schrijft een functie moet hebben. Je kiest de persoon die het beste past. Soms is dat de ik. Maar meestal niet. Ik is veel moeilijker om goed te doen dan hij.

[quote schlimazlnik]Als je de idee hebt bedacht (met thema's etc) en de plot hebt uitgewerkt (inclusief plotwendingen en subplots), kun je het verhaal gaan schrijven. Op dat punt moet je je niet "openstellen voor de energiën van het verhaal" en je door de loop van het verhaal laten verrassen - maar al te vaak blijkt dat je dan achteraf de eindjes niet aan elkaar kunt knopen, of zo'n beetje het hele verhaalherschrijven. Of gelijk maar weggooien, uithuilen en opnieuw beginnen. Nogmaals: het is romantische mythevorming dat er muzen zijn die het verhaal aan je vertellen of dat er interactie is tussen schrijver en verhaal. Het verhaal wordt geschreven en schrijft niet zelf.[/quote] Dit vind ik onzin. Dat is jouw manier van schrijven, niet DE manier van schrijven. Er zijn genoeg (ook beroemde) schrijvers die 'het verhaal zichzelf' laten schrijven. Dat jij niet zo werkt, dat is een ander verhaal. Maar dat wil niet zeggen dat niemand zo werkt - erger, dat de schrijvers die wél zo werken, allemaal fout bezig zijn.

Ik construeer het verhaal (plannen en plotten). Uit losse ideeën (inspiratie), niet uit het verhaal zelf - dat is er nog niet in die fase.

Dan laat je de ideeën met elkaar samenwerken, zodanig dat er een verhaal ontstaat. Óf wij praten langs elkaar heen, óf je staat - als creator - de wisselwerking wél toe, alleen niet nadat jij besloten hebt: zó, dit is het verhaal. Dat kan. En dan verander je - al schrijvend - nergens meer iets aan? Dan wordt het gehakt droge worst, zegmaar. Je kent niet het verschijnsel van in-beweging-komen dat tot andere inzichten leidt - en tóch een werk afmaken, dieper, veelzeggender, beter dan je aanvankelijk in gedachten had. Dit is overigens enorm off-topic. Als we hierop doorgaan, a.u.b. een afsluitende opmerking maken, en een nieuw topic openen.

voor een heldere vertelling juist een hij-vorm gekozen moet worden... Deze zin vatte ik zodanig op, dat schlimazlnik de ik-vorm dus nooit geschikt vindt. Maar dat heb ik dan verkeerd begrepen.

voor een heldere vertelling juist een hij-vorm gekozen moet worden... Deze zin vatte ik zodanig op, dat schlimazlnik de ik-vorm dus nooit geschikt vindt. Maar dat heb ik dan verkeerd begrepen.

Ik kan niet voor schlimazlnik spreken uiteraard, maar ik had het dus anders opgevat. De ik-vorm heeft gewoon een heleboel beperkingen. De belangrijkste is dat je je in allerlei bochten moet wringen om informatie te geven aan de lezer over scènes die zich ergens afspelen waar de ik niet kan komen. Een ander is dat het heel moeilijk is om een goed totaal beeld van je ik-figuur te geven, met uiterlijk, hebbelijkheden, etcetera. Je zit gevangen in een hoofd en dat moet wel bij het verhaal passen.

Is dus een boek, dat in de ik-vorm geschreven is, per definitie niet goed genoeg? Moet een boek een hij-vorm hebben om goed te zijn? En omdat ik mij eigenlijk heel erg thuis voel in het ik-perspectief, kan ik dus bij voorbaat al zeggen dat ik nooit een goede schrijver zal worden?

Natuurlijk kan een ik-boek een goed boek zijn. Maar het zal nooit een goed boek worden als een schrijver niet uit de comfort-zone van zijn eigen horizon durft te komen. Je moet als schrijver loskomen van het idee dat de "ik" gelijk is aan jezelf. Tenzij je je autobiografie schrijft, natuurlijk. Hoewel me dat dan juist superinteressant zou lijken in hij/tt-vorm. En het is heel moeilijk om de lezer een idee van de "ik" te geven als je geen beschrijving van buitenaf kunt geven, of commentaar op die persoon. Het wordt al snel tunnelvisie. Maar goed, dat geldt eigenlijk voor alles wat met schrijven te maken heeft: goede schrijvers beheersen de techniek en kunnen een technisch moeilijk verhaal schrijven dat leest alsof ze het uit hun mouw hebben geschud. Vraag je eens af waarom je je zo thuisvoelt bij de ik-vorm. Wat is er aan de hij-vorm dat je het niet graag gebruikt? Dat het ene spannender zou zijn of de lezer meer zou betrekken bij het personage is een fabel. Als ik lees, en het is een ik-personage, dan heb ik juist meer moeite om me in te leven; ik heb liever een afstand tussen de personages, een afstand die ik zelf in kan vullen met ideeën.

Er zijn genoeg (ook beroemde) schrijvers die 'het verhaal zichzelf' laten schrijven.

Ja, dat hoor ik vaker. Maar gek genoeg ken ik er niet één waarbij dat een aantoonbaar feit is. Ik ken er wel die ooit zo begonnen zijn, maar al snel inzagen dat planmatig werken toch beter was. En er zijn er ook die zo werken omdat ze het punt hebben bereikt waarop de lezer iedere bagger van ze koopt, of omdat ze steeds hetzelfde verhaal vertellen. Ik weet wel dat mijn methode inhoud dat je achteraf niet zo veel hoeft te herschrijven. En je komt zeker niet in de problemen omdat het verhaal na 300 bladzijden vraagt om een hij-vorm in plaats van een ik-vorm. Dat dàt een probleem is, kun je in enkele discussies op dit forum vinden.

Ik denk dat voor mij de ik-vorm inderdaad lekkerder schrijft, omdat ik mezelf verplaats in de hoofdpersoon, alsof ik degene ben die het verhaal meemaakt. Ook merk ik dat ik boeken, die in de hij-vorm geschreven zijn, kan lezen, erg goed kan vinden, maar daarna er niet meer naar terug pak. Boeken met een ik-vorm pak ik steeds terug om opnieuw te lezen, alsof het me meer aantrekt. Wat dat precies is, dat weet ik ook niet, een gevoel denk ik. En begrijp me niet verkeerd, ik ben nog maar net begonnen met schrijven en leer erg veel van zulke discussies op dit forum en vind het ook erg interessant om deze discussie te volgen, maar ik kreeg opeens het gevoel dat ik niet goed genoeg ben, omdat ik graag in het ik-perspectief schrijf. En dat verwarde me even, maar ik heb het gewoon verkeerd begrepen.

Aantoonbaar feit; daar moet je dan naar zoeken. Ik ken er één uit mijn hoofd; Stephen King (Sorry, ik ken die schrijver nu eenmaal beter dan andere schrijvers, dus ik kom daar vaker mee aanzetten.) Dat vind ik aantoonbaar, want hij heeft zelf benoemd hoe hij schrijft. Hij geeft daarbij óók aan dat hij ook wel eens boeken mét een van tevoren vastgelegd plot heeft geschreven. Maar dat doet hij niet altijd. En wie maakte eerst een hoop verhalen, voordat hij zijn grote meesterwerk schreef? Tolkien. Het is niet zo dat die in één keer de plot voor de Lord of the Rings heeft uitgedacht, waarna hij het in één keer keurig op papier zette. Als ik de info die daarover op internet te vinden is moet geloven, tenminste. Na een kleine speurtocht op google kom ik ook Carry Slee tegen. Heel wat anders, maar toch. Als je het écht wilt weten, zul je biografieën of boeken over schrijven, geschreven door auteurs zelf, moeten lezen. Overigens moest ik toch al aan Carry Slee denken, want als ik me niet vergis, schrijft die nog wel eens in de tegenwoordige tijd. Kijk hier maar: http://www.bol.com/nl/p/afblijven/100100400261699… Ik denk dat je als schrijver je eigen gevoel moet volgen. Zowel met het hele verhaal uitwerken, als met de keuze van perspectief. Dat een uitgeverij een boek niet uitgeeft omdat het in de ik/tt geschreven is; dat is eigenlijk raar. Er zijn namelijk zoveel boeken die op die manier opgezet zijn. Ik kom dat wel meer tegen bij kinder- / jeugdboeken dan bij boeken voor 'volwassenen', trouwens, maar dat kan puur toeval zijn.

Er zijn genoeg (ook beroemde) schrijvers die 'het verhaal zichzelf' laten schrijven.

Ja, dat hoor ik vaker. Maar gek genoeg ken ik er niet één waarbij dat een aantoonbaar feit is. Ik ken er wel die ooit zo begonnen zijn, maar al snel inzagen dat planmatig werken toch beter was. En er zijn er ook die zo werken omdat ze het punt hebben bereikt waarop de lezer iedere bagger van ze koopt, of omdat ze steeds hetzelfde verhaal vertellen. Ik weet wel dat mijn methode inhoud dat je achteraf niet zo veel hoeft te herschrijven. En je komt zeker niet in de problemen omdat het verhaal na 300 bladzijden vraagt om een hij-vorm in plaats van een ik-vorm. Dat dàt een probleem is, kun je in enkele discussies op dit forum vinden.

Nou, ik heb mijn roman voor een groot deel als 'Discovery writer' geschreven, hoor. Ik wist waar het verhaal heen moest, maar ik had echt geen plan over de exacte scènes en zo. Sommige schrijvers zijn outliners, anderen discovery writers. Het een is niet beter dan het ander. Ik kan geen outline maken, dat blokkeert me. Wel moet ik het einde weten, en dan werk ik daar naartoe. Natuurlijk is er geen magie. Het verhaal wordt 100% door mezelf geschreven. Maar ik laat mijn onderbewuste daarbij veel werk verzetten.

Natuurlijk is er geen magie.

Dat de gegevens van een verhaal bekend zijn, wil niet betekenen dat het vervolgens enkel een kwestie van invullen is. Een verhaal komt het best tot zijn recht op de manier die bij dat verhaal past. Ik snap niet dat schrijvers daar geen feeling voor hebben.

Helaas moet hij weer aangehaald worden:

Any sufficiently advanced technology is indistinguishable from magic. Arthur C. Clarke, "Profiles of The Future", 1961 (Clarke's third law)

Ik zie dat als schrijftechniek, iets dat rationeel is en dat je gewoon kunt leren. En dat je ook op ieder gewenst moment in kunt zetten, omdat het je werk is als schrijver. Daar komen geen magie of muzes bij te pas. En, als je het eenmaal doorhebt, ook geen "feeling" of ander gezweef. Het andere punt is, en dat is ook al vaker aangehaald, is dat je alleen een goede schrijver kunt worden door te schrijven, veel te schrijven, en zelfkritisch te zijn, en te willen leren. In die volgorde. Hoe de "magie" van schrijven werkt, staat in in één boekje, maar in een heleboel boeken. Net als zwemmen kun je de theorie wel uit de boeken halen, maar om het onder de knie te krijgen moet je oefenen, heel veel oefenen. Dus met ik/tt gaan oefenen, maar ook met alle andere vormen die je kunt bedenken. En er dan goed naar kijken: wat doet zo'n vorm met je werk? Daarvoor moet je kunnen lezen. De meeste schrijvers kunnen dat niet. En voor hun eigen werk zijn ze helemaal blind. Dat lezen gaat op verschillende niveau's: analyserend, maar ook emotioneel. Dat eerste heb je als het goed is op school geleerd, het tweede vergt verregaande zelfkennis (en misschien ook wel zelftwijfel): je moet over je eigen werk de vraag stellen waarom een bepaalde emotie of een bepaald gevoel wordt opgeroepen: is dat door de tekst, of is dat doordat jij als schrijver dingen op de tekst projecteert die er helemaal niet zijn? Proeflezers kunnen daarvoor een oplossing zijn, maar die moeten niet alleen aan kunnen geven wat ze "meemaken" in de tekst, maar ook aan kunnen geven of dat werkt, en waarom. Wat zijn precies de elementen die in het ene verhaal een ik/tt vorm tot het succes maken, en in het andere verhaal gewoon niet werken? Er is geen eenduidig antwoord op die vraag, omdat het per verhaal verschilt. Maar als je veel oefent met schrijven en lezen, dan kun je daar wel inzicht in krijgen. En dan kun je al bij de idee (er is van een plot, laat staan een verhaal, nog geen sprake) rekening houden met nodige elementen en welke vorm van schrijven daarbij nodig is in het verhaal. Er blijken, gezien de reacties op mijn verhalen, behoorlijk wat mensen te zijn die van gehakt droge worst houden.

Helaas moet hij weer aangehaald worden:

Any sufficiently advanced technology is indistinguishable from magic. Arthur C. Clarke, "Profiles of The Future", 1961 (Clarke's third law)

Ik zie dat als schrijftechniek, iets dat rationeel is en dat je gewoon kunt leren. En dat je ook op ieder gewenst moment in kunt zetten, omdat het je werk is als schrijver. Daar komen geen magie of muzes bij te pas. En, als je het eenmaal doorhebt, ook geen "feeling" of ander gezweef.

Ik ben het met je eens dat schrijven niets magisch is. Maar het gaat me te ver om het te reduceren tot een puur rationele bezigheid. Het onderbewuste en intuïtie zijn belangrijke elementen bij elke kunstvorm en ook bij elk ambacht. Een goede houtsnijden traint door veel te werken zijn gevoel voor het materiaal. Zijn spieren ontwikkelen een eigen geheugen en samen met alle andere patronen in het brein kan de ambachtsman zonder bewust na te denken vakwerk leveren. Dat is geen magie, maar hoe mensen vaardig en vervolgens virtuoos worden: door bewuste kennis en onderbewuste processen op een lijn te brengen. Dat betekent niet dat je techniek en ambachtelijk oefenen kan overslaan. Maar een schrijver krijgt volgens mij pas vleugels als hij niet over elke zin rationeel hoeft na te denken.

Volgens mij hadden we het niet over werken op zinsniveau, maar over de elementen (zoals ik of hij, tt of vt) die je inzet om het verhaal te vertellen. Die dus het hele verhaal beslaan. Net als andere elementen die in het hele verhaal betekenis krijgen. Als je daar vooraf de mist mee ingaat, moet je het hele verhaal herschrijven. Een paar keer niet rationeel over een zin nadenken is natuurlijk geen punt, dan wordt die zin wel door je redacteur aangestreept om te herschrijven.

Volgens mij hadden we het niet over werken op zinsniveau, maar over de elementen (zoals ik of hij, tt of vt) die je inzet om het verhaal te vertellen. Die dus het hele verhaal beslaan. Net als andere elementen die in het hele verhaal betekenis krijgen. Als je daar vooraf de mist mee ingaat, moet je het hele verhaal herschrijven. Een paar keer niet rationeel over een zin nadenken is natuurlijk geen punt, dan wordt die zin wel door je redacteur aangestreept om te herschrijven.

Ok, Ja dat ben ik weer met je eens. Keuzes die je maakt over structuur en andere grote lijnen moet je wel bij weten wat je doet en waarom.

Zijn muze fluisterde hem magische woorden toe: "Gebruik je bewustzijn!" Zich niet bewustzijnde dat iemand zijn hand tegen hield schreef hij zichzelf moeizaam het moeras van andermans advies in. "Wat is er schat?", vroeg ze hem vilein liefjes. "IK wil de 'IK' schrijfvorm niet meer gebruiken! IK haat dat woord!"

Mooi verpakte waarschuwing. Ik hoop en verwacht dat het voor de meesten hier overbodig is.

Het gebeurt mij vaker dat ik van een bepaalde ´scenario´ uit ga om vervolgens dit bij te stellen omdat het verhaal andere bochten neemt.

Nee, dat gebeurt niet. Jij schrijft het verhaal, jij laat het verhaal andere bochten nemen. Als dat tijdens het schrijfproces gebeurt, was je scenario dus niet goed genoeg doorgedacht, of je hebt het scenario niet vast genoeg in je hoofd (het staat niet op je innerlijke TomTom, zodat er geen stemmetje "omkeren! omkeren!" schreeuwt als je van het vooraf bepaalde pad afwijkt) (ja, met je innerlijke TomTom kun je wel weer op hetzelfde punt uitkomen, maar dat kost je veel benzine (schrijftijd) en je moet de modder van ongebaande binnenwegen van je voertuig wassen (herschrijven), en je hebt vermoedelijk de hulp van inboorlingen (proeflezers, fans, verhaalchirurgen) nodig om die wegen te bereiken, omdat je anders onherroepelijk in de modder vast blijft zitten ("writersblock"), kortom: tijd, geld en externe hulp - en dat kun je niet gebruiken als je ergens op tijd moet zijn (deadline) en geen budget hebt). Dat verhaal doet echt niks hoor, daar heb je helemaal zelf de hand in, het is je eigen verantwoordelijk waar je het verhaal heenstuurt.