Ik ken het gevoel :-) Misschien kan je in plaats van: "Dialoog," zei hij verbouwereerd. "Dialoog," antwoordde zij. iets gebruiken als: "Dialoog." Omschrijving van de houding, de gezichtsuitdrukking van de eerste spreker. "Dialoog," antwoordde zij. Je kan daar ook wat mee spelen, met die omschrijving. Bijvoorbeeld door niet de toon of het uitzicht van de persoon te omschrijven, maar hoe de omgeving in die dialoog reflecteert. Bijvoorbeeld: "Dialoog." De kamer leek zich om hem heen te verkleinen alsof hij geen adem meer kreeg. "Dialoog." In sommige gevallen gebruik ik helemaal geen 'tussenstukken'. Dan is het gewoon "Dialoog." "Dialoog." Maar dan moet de inhoud van de dialoog sterk genoeg zijn om een gevoel naar boven te brengen.

Pas ook op met zei hij vrolijk, zei hij verdrietig, zei hij triest. Dit is allemaal 'tell'. Eigenlijk zou je uit het gesprokene al moeten kunnen opmaken hoe iemand zich voelt (wat erg lastig is). Zelf probeer ik af te wisselen met handelingen en/of omschrijving van houding, gezichtsuitdrukking). 'Gaat het?' Jan zet zijn motor uit. Piet gaapt. 'Niet echt, zware nacht gehad.' Soms kan je ook en dialoog maken zonder dialoogaanwijzingen als zei hij/zij. Maar dan moet de lezer de dialoog goed kunnen volgen (anders gooi je er een 'Jan pulkt in zijn neus' tussendoor om aan te geven dat Jan iets zegt). In het boek van Stephen King (overleven en schrijven) staan veel handige tips voor dialogen. And last but not least: soms is een 'zei hij' of een 'zei hij verbaasd' heel goed op zijn plaats. Het gaat immers ook om de variatie in de tekst (je kan niet elke spreker een handeling laten doen of zijn gezichtsuitdrukking beschrijven voor hij iets zegt, dan wordt het ook saai).

Hoi bigmomma, Ik kreeg als commentaar op één van mijn manuscripten, dat ik er aan moest werken om al 'die dingen weg' te werken. Zoveel mogelijk met 'zegt ze' te werken en verder aan de lezer te laten zien hoe de persoon zich voelt door het beschrijven van emoties, gezichtuitdrukking enzo. Sommige uitgeverijen letten daar extreem op! Andere misschien weer niet? Ik vind het soms tijdens het lezen ook wel hinderlijk: al dat verbaasde, vriendelijke, vrolijke gefluister, gesis en gepraat! Soms weet je allang dat de persoon zich zo voelt en is het noemen darvan alleen een ophouder. Wat Ajstinad hierboven schrijft als voorbeeld vind ik heel duidelijk. Het gaat om variatie. Dat is een supertip.

Leuk dat je dat boek gelijk hebt besteld én dat het ook nog je favoriete schrijver is. Bij mijn eerste schrijfsels kreeg ik de feedback dat 'de emoties alle kanten opvlogen', ook omdat ik telkens een emotie achter 'zei hij' schreef. Die feedback heb ik heel goed onthouden, zodat personages nu niet meer op 1 pagina verbaasd, verwonderd, geschrokken, verbouwereerd, vriendelijk etc. etc. zijn. (nou ja, dat zijn ze misschien wel, maar het is aan de lezer om die gevoelens erbij te denken; we moeten immers niet alles voorkauwen ;) ). Bij dialogen probeer ik me altijd voor te stellen dat ik er zelf bij ben (ik schrijf ook in de ikvorm, dus stel me ook vaak voor hoe ik zelf zou reageren). De andere personages van me, probeer ik een eigen spreekstijl te geven. Eentje is bijv. altijd wat kortaf, de andere is snel (over)bezorgd, weer een ander is heel daadkrachtig. Als je die personages met een probleem bij elkaar zet, kan iedereen op zijn eigen manier reageren (degene die kortaf is: 'duh?', de overbezorgde: 'O nee, waarom heb je ons dit niet eerder verteld?' en de daadkrachtige slaat met zijn vuist op tafel en zegt 'hier moet iets aan gedaan worden'). Dat geeft bij mij altijd een leuke wisselwerking tussen personages.

Ik vind dat dialogen soms krachtiger overkomen als ze in hun pure dialoogvorm genoteerd worden, zonder additionele uitleg over wie wat op welke toon zegt. Wat ik dikwijls doe zijn korte stukjes dialogen (we hebben het hier dan over 2-persoonsgesprekken) opschrijven zonder de "zei, vroeg, lachte" werkwoorden, gevolgd door een stukje uit de derde persoon. Of onderbroken door een "Jan haalde z'n schouders op". Pas als het verwarrend wordt wie wat zegt, of als een emotie absoluut moet vermeld worden aan de lezer, voeg ik er uitleg aan toe.

Ook eensch met duidelijke dialoog zonder 'zei, meende, vertelde, merkte op' etc. Kapitein Hero en professor Ananas liepen de imposante machinekamer van de Fruitiles binnen. De wanden waren stijlvol bedekt met rood fluweel, de bedieningselementen leken verguld, maar, zoals de rest van het schip, waren waarschijnlijk van massief goud. "Kapitein, u moet me toch eens vertellen hoe u de bouw van de Fruitiles geheim heeft kunnen houden. Een imposante duikboot zoals deze kan toch niet onopgemerkt blijven." "Wel, de onderdelen bestelde ik bij diverse bedrijven uit diverse landen. Elk onderdeel heeft op zichzelf niks te betekenen, het waren gewoon willekeurige onderdelen. In het geheim heb ik met mijn bemanning de Fruitiles gemaakt zoals ze is." "Maar waar dan?" "Op een eiland in de Stille Oceaan dat niet op de kaart staat." "En de voorstuwing, loopt de Fruitiles op kolen, of..?" "Ik heb een nieuwe vorm van energieopwekking uitgevonden, het is ongeveer vergelijkbaar met de energieopwekking van de zon. Het kost zeer weinig aan grondstof, er komt veel energie vrij, en afval is nihil." "Wat voor grondstof?" "Alles komt uit de zee, professor, ook de grondstof. De mensen weten nog niet half welke rijkdommen de zee bezit." Een matroos kwam de machinekamer binnengelopen. "De lunch is gereed, kapitein." "Mooi, eet u mee, professor?" "Graag, maar ik heb nog zoveel vragen.." "Alles op z'n tijd, ik zal u na de lunch laten zien waar ons eten vandaan komt." Volgens mij moet deze dialoog voor iedereen duidelijk zijn, zonder 'zei hij, meende hij' etc. Het duidelijkst is het m.i. als bij een wissel van persoon een nieuwe regel start, ook al krijg je dan voor korte uitspraken korte regels in je boek.

Een heel goed boek, wat je hiermee ontzettend kan helpen, is het onlangs door Don Duyns samengestelde 'Dialogen schrijven', verschenen bij uitgeverij Augustus. Dit boek is compleet gewijd aan dialogen schrijven in verschillende genres. (Proza, toneel, film, essays, beeldverhaal etc.) Aanrader.

Ook eensch met duidelijke dialoog zonder 'zei, meende, vertelde, merkte op' etc. Kapitein Hero en professor Ananas liepen de imposante machinekamer van de Fruitiles binnen. De wanden waren stijlvol bedekt met rood fluweel, de bedieningselementen leken verguld, maar, zoals de rest van het schip, waren waarschijnlijk van massief goud. "Kapitein, u moet me toch eens vertellen hoe u de bouw van de Fruitiles geheim heeft kunnen houden. Een imposante duikboot zoals deze kan toch niet onopgemerkt blijven." "Wel, de onderdelen bestelde ik bij diverse bedrijven uit diverse landen. Elk onderdeel heeft op zichzelf niks te betekenen, het waren gewoon willekeurige onderdelen. In het geheim heb ik met mijn bemanning de Fruitiles gemaakt zoals ze is." "Maar waar dan?" "Op een eiland in de Stille Oceaan dat niet op de kaart staat." "En de voorstuwing, loopt de Fruitiles op kolen, of..?" "Ik heb een nieuwe vorm van energieopwekking uitgevonden, het is ongeveer vergelijkbaar met de energieopwekking van de zon. Het kost zeer weinig aan grondstof, er komt veel energie vrij, en afval is nihil." "Wat voor grondstof?" "Alles komt uit de zee, professor, ook de grondstof. De mensen weten nog niet half welke rijkdommen de zee bezit." Een matroos kwam de machinekamer binnengelopen. "De lunch is gereed, kapitein." "Mooi, eet u mee, professor?" "Graag, maar ik heb nog zoveel vragen.." "Alles op z'n tijd, ik zal u na de lunch laten zien waar ons eten vandaan komt." Volgens mij moet deze dialoog voor iedereen duidelijk zijn, zonder 'zei hij, meende hij' etc.

Ja, heel duidelijk.

Het duidelijkst is het m.i. als bij een wissel van persoon een nieuwe regel start...

Dat moet sowieso.

Ik werk ook veel met het beschrijvingen van houdingen en gezichtsuitdrukkingen in een dialoog, want ik vind het zelf al irritant als er op twee regels onder elkaar dezelfde naam staat. Ik ben doodsbang om teveel eentonigheid in mijn verhalen te hebben, daarom probeer ik ook altijd synoniemen en andere zegswijzen te bedenken. Voor dialogen kun je proberen het af te wisselen met heschrijvingen van de personages op dat moment, invloeden uit de omgeving en de normale manieren waarop je gewoon vertelt wat er gezegd wordt. Je hoeft ook niet bij elk citaat te vertellen wie het zegt, behalve in een erg grote groep van sprekers.