Zeven tips om een personage vorm te geven

Je hebt een prachtig verhaal, een plot waar Stephen King een punt aan zou kunnen zuigen en een flinke vakantie voor de boeg om alles op papier te zetten. Er is echter één probleem: wie, wat en hoe wordt het hoofdpersonage? En vooral: hoe zet je hem/haar waarheidsgetrouw en overtuigend neer? Schrijven Online geeft je zeven tips om jouw personage tot leven te laten komen.

1. Laat personages denken

Stel: je ziet jouw personage helemaal voor je, van huid- tot haarkleur, van interesses tot angsten, van politieke voorkeur tot verborgen lusten. Het belangrijkste om die persoon tot leven te laten komen, is door hem te laten denken. Het conflict waar het personage op zal stuiten, zij het intern of extern, roept ongetwijfeld gedachten op bij iedereen die het mee zal maken. Zo ook bij de lezers.

Een veelgehoord advies is: show, don’t tell. Heeft jouw personage om de een of andere reden een gruwelijke hekel aan brievenbussen, laat het hem niet zeggen. Blaas die brievenbus op! Maar voordat het personage over gaat tot een dergelijke actie zal hij/zij stil hebben gestaan bij de actie. Of je dit nou toont met een innerlijk conflict (‘Zal ik dit nou wel doen?’) of een twijfelende handeling (Erik liet zijn vinger over de aansteker glijden) maakt over het algemeen niet uit. Zolang jouw personage maar denkt. Dat maakt hem tot een mens.

2. Geef personages een sterke mening

Lezen over een personage die weinig interesses heeft, is saai. Een personage is niet interessant als hij niks te zeggen heeft over zinloos geweld, over het overlijden van zijn vader of over het feit dat hij net iets bovennatuurlijks heeft gezien. Veel schrijvers zijn bang hun personages een heftige stem te geven, uit angst dat lezers dat naar de auteur zullen terugkoppelen. Maar in fictie zijn zulke eigenschappen juist een goed ding.

Stel je voor dat Stijn van Kluuns ‘Komt een vrouw bij de dokter’ niet een klootzak was geweest, dat hij niet vreemdging en zachtaardig voor Carmen was. Hoe goed dat ook klinkt, voor een verhaal is dat niet interessant. Het levert geen conflict. Veel lezers zullen een hekel hebben gekregen aan het gedrag van Stijn, maar dat maakt je wil doorlezen. Je wilt weten hoe iemand die zo’n duidelijke mening heeft, voornamelijk als het een onsympathieke is, eindigt op de laatste bladzijde.

3. Geef personages een doel

Geef jouw personages een doel dat ze willen bereiken, zoals Frodo van ‘In de Ban van de Ring’ wil dat alles weer zoals vanouds wordt. Hoe meer een personage iets wil, hoe meer hij ervoor zal doen.

Het personage dat laten zeggen, is echter niet genoeg. Als Frodo nooit de ring in zijn handen had gekregen, dan had het niks uitgemaakt hoe hard hij voor zijn doel had willen strijden. Ergo: zorg ervoor dat jouw personage iets wil, en zet hem vervolgens in een positie waarin hij er daadwerkelijk voor kan vechten.

4. Voeg een tritagonist toe

In vrijwel alle verhalen is er niet alleen een good guy en een bad guy, maar ook iemand die één van de twee aanspoort tot actie. Dit heet een tritagonist, een personage dat tussen de protagonist en antagonist in staat. Een tritagonist zal het doel van de good guy extra sterk maken, of zal de druppel zijn die de emmer bij de antagonist doet overlopen.

Een traditioneel voorbeeld is de stripheld. Denk aan Superman die zijn nek uitsteekt om Lois Lane te redden, ondanks het feit dat Lex Luthor de wereld probeert te vernietigen. Of Mary Jane van Spiderman, die telkens het slachtoffer is van de bad guy en gered moet worden door Peter Parker. Zonder hen als tritagonist zou de superheld simpelweg op de slechterik af kunnen gaan om die tegen te houden. Hoewel een dergelijk één-op-één conflict zeker kan werken, is het toevoegen van een tritagonist een effectieve manier om voor meer spanning te zorgen.

5. Wees ambigu

Hoewel het lastig kan zijn om ambiguïteit toe te voegen aan een personage, zal het jouw personages zeker herkenbaar maken. Iedereen heeft in het echte leven namelijk dubbele bedoelingen, hoe zeer sommige mensen die ook proberen te verbergen. Iedere volwassene is wel een beetje een kind en iedere politieagent is wel een beetje een dief.

Door jouw personages ook die dubbelzinnigheid te geven, zullen lezers sneller geïntrigeerd raken. Een simpele aanraking van twee vrienden kan zoveel meer betekenen, evenals een echtegenoot die laconiek reageert op de klachten van zijn vrouw. Lezers zullen zich afvragen waarom personages doen wat zij doen, en als blijkt dat er daadwerkelijk een gegronde reden achter zit, dan zijn ze des te meer gemotiveerd om door te lezen.

6. Onderschat niet de kracht van wrok

In de meeste verhalen is wrok de reden dat slechteriken het leven van het hoofdpersonage zuur maken. Of het nou jaloezie is, of het feit dat degene gepest wordt, het bouwt op totdat diegene losbarst. Deze wrok, en het daaropvolgende losbarsten van opgekropte emoties, is als niks anders voelbaar bij de lezers.

Veel lezers zullen Jochem uit het boek ‘Spijt!’ van Carry Slee nog wel herinneren. Jochem wordt gepest tot in het extreme. De spanning die opbouwt rond de jongen is bijna tergend te noemen, omdat je als lezer weet dat er iets fout moet gaan. Op het moment van lezen wil je bijna roepen: ‘Doe het niet!’ wat de klap extra hard laat aankomen zodra je erachter komt dat hij echt dood is.

7. Alledaagse gebeurtenissen vormen personages

Een element dat veel schrijvers over het hoofd zien, is het feit dat zelfs de kleinste gebeurtenissen of momenten iemands leven overhoop kunnen gooien. Dit is ook waar voor personages in een boek. Laat andere mensen jouw hoofdpersonage per ongeluk aanstoten, laat zijn beste vriend vreemde opmerkingen maken waar je meer achter kunt zoeken; elk moment laat de lezer zien hoe het personage ermee omgaat, net zoals in het echte leven.

In die zin zijn bijpersonages van uiterst belang voor een verhaal. Er zijn maar weinig schrijvers die met slechts twee personages in een verhaal uit de voeten kunnen. Groepen van kennissen of vrienden zorgen voor relaties in het verhaal, die op hun beurt weer kunnen zorgen voor spanningen, uitwegen, onverwachte keuzes, et cetera. Relaties onthullen de rollen die mensen spelen en zullen de echte drijfveer van jouw personages laten doorschemeren aan de lezer.

Door: Reinoud Schaatsbergen

Meer weten? Lees Frans Stugers boek uit de Schrijfbibliotheek
Zelf oefenen? Maak deze schrijfoefeningen.