Lid sinds

9 jaar 11 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker

Is een literatuurprijs voor vrouwen nodig?

‘Het wordt tijd voor een belangrijke vrouwenprijs,’ schrijft Jolien Janzing. Want vrouwelijke schrijvers maken volgens haar ‘geen schijn van kans’.

Janzing kwam tot de conclusie na te ontdekken dat er bijna alleen maar mannelijke winnaars van belangrijke literaire prijzen zijn. Ze ging op onderzoek uit en vond dat boeken van schrijfsters ook minder worden gerecenseerd, volgens Australisch en Nederlands onderzoek. ‘We hebben een vrouwenprijs nodig, want we hebben de spotlights op onze boeken nodig én het geld. Het ziet er niet naar uit dat ‘Vadertje Literatuur’ ons die zaken binnenkort zal geven, dus moeten we voor onszelf zorgen.’

8 mei werd bekendgemaakt dat er dit jaar alleen vrouwen zijn genomineerd voor de Academica Literatuurprijs. Is dit toeval of is er een tegenbeweging aan de gang? En helpt een literatuurprijs voor vrouwelijke auteurs wel of is een andere oplossing nodig? Wat denk jij?

Lid sinds

11 jaar 8 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Er moet een zeer strenge scheiding komen tussen vrouwen die auteur zijn en mannen die auteur zijn. Tevens pleit ik voor een aparte categorie; homo's, lesbiennes en transgenders. Ook is een subcategorie nodig voor Nederlanders met één paspoort, Nederlanders met twee paspoorten en illegalen. Een subcategorie is ook nodig tav het inkomen. Krijg je een uitkering - subsidie - toelage van je pap en mam, verdien je uitsluitend geld door verkoop van je boek of ben je een hobbyist-schrijver met een slecht/goed betaalde baan. Op/in het boek dat meedoet aan deze prijzen mag niets staan dat verwijst naar de auteur. Geen schrijversnaam - geslacht - afkomst - uitgever - voorwoord van een ander - datum - seksuele voorkeur, etc. etc. Het boek moet onherkenbaar zijn voor de juryleden. In een jury van drie - dan minimaal twee vrouwen. In een jury van vijf - dan minimaal drie vrouwen.
En helpt een literatuurprijs voor vrouwelijke auteurs wel of is een andere oplossing nodig? Wat denk jij?
Ja, dit helpt. Van het randje moeras, weer in het moeras. Next.

Lid sinds

13 jaar 8 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Een literatuurprijs voor vrouwen? Natuurlijk niet. Fantastels is drie keer gewonnen door een vrouw en twee keer door een man. Conclusie: alle literatuurprijzen moeten gewoon anoniem gejureerd worden!

Lid sinds

17 jaar 4 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
En anders moeten vrouwen een mannelijke pseudoniem gaan gebruiken en mannen een vrouwelijke. Benieuwd of dat verschil zou maken :D

Lid sinds

11 jaar 1 maand

Rol

  • Gewone gebruiker
Oh Yrret als ik een reactie op kon slaan als favoriet dan had ik het met deze reactie van jou gedaan. Amen!

Lid sinds

11 jaar 6 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Anoniem jureren qua gender werkt helaas niet wanneer uit het verhaal, thema of stijl blijkt dat het verhaal door een vrouw geschreven is, of als een jury dat in het verhaal denkt te lezen. Anoniem jureren is bij zo'n literatuurprijs ook niet mogelijk, aangezien zowel de boeken als de schrijvers bekend zijn. De jury bij de Libris Literatuurprijs bestond trouwens deels uit vrouwen. Al jaren won daar geen schrijfster. Ik denk dan ook dat wanneer je er vanuit gaat dat de jury werkelijk het beste boek als winnaar aanwijst (en daar ga ik liever van uit) je de oorzaak zou kunnen zoeken in wát een vrouw schrijft en wat een man. Blijkbaar bevalt het boek van de mannelijke schrijver beter. Waarom? Het thema? De stijl? Wanneer je alle genomineerde boeken vergelijkt, zijn er dan thema's die vallen in de categorie vrouwen vs mannen? Ik heb het idee dat vrouwen over andere onderwerpen schrijven dan mannen. Misschien heb ik het mis. Ik heb niet alle genomineerde boeken gelezen. Zou graag een lijstje zien met thema's. Edit: En ja, ik ben voor een literatuurprijs voor vrouwen. Maar dan wel gericht op het boek, dat een uitgesproken vrouwelijke stijl zou hebben. En niet gericht op de schrijfster.

Lid sinds

13 jaar 8 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Anoniem jureren qua gender werkt helaas niet wanneer uit het verhaal, thema of stijl blijkt dat het verhaal door een vrouw geschreven is, of als een jury dat in het verhaal denkt te lezen.
Dat werkt wel, hoor. Toen ik aan wedstrijden begon mee te doen, scoorde ik consequent heel hoog bij mannen en laag bij vrouwen. Zo leer je dat mannen gemiddeld andere kwaliteiten zoeken in een verhaal dan vrouwen. Zo leer je ook om verhalen te schrijven die bij zowel mannen als vrouwen hoog scoren. (En zo leer je zelfs hoe je verhalen kunt schrijven die door het andere gender geschreven lijken te zijn).
Anoniem jureren is bij zo'n literatuurprijs ook niet mogelijk, aangezien zowel de boeken als de schrijvers bekend zijn.
Kannie bestanie. ;) De uitgeverijen weten soms al een jaar van te voren welke verhalen ze gaan uitgeven. Wanneer daarvan de teksten anoniem worden ingestuurd en de verhalen gediskwalificeerd worden die in bekende series passen of waarvan al informatie is uitgelekt, dan ben je er al.

Lid sinds

11 jaar 6 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Anoniem jureren qua gender werkt helaas niet wanneer uit het verhaal, thema of stijl blijkt dat het verhaal door een vrouw geschreven is, of als een jury dat in het verhaal denkt te lezen.
Dat werkt wel, hoor. Toen ik aan wedstrijden begon mee te doen, scoorde ik consequent heel hoog bij mannen en laag bij vrouwen. Zo leer je dat mannen gemiddeld andere kwaliteiten zoeken in een verhaal dan vrouwen. Zo leer je ook om verhalen te schrijven die bij zowel mannen als vrouwen hoog scoren. (En zo leer je zelfs hoe je verhalen kunt schrijven die door het andere gender geschreven lijken te zijn).
Ik had het over een jury, in mijn citaat, niet over de schrijver. Breder schrijven is inderdaad iets dat je kunt leren, al wil niet iedereen dat. Voor een jurylid speelt het eigen referentiekader in het sec enthousiast zijn over een verhaal, altijd mee. Dat kan ook niet anders, ook juryleden zijn tenslotte maar mensen. Het lijkt mij ook geen negatieve zaak.
Anoniem jureren is bij zo'n literatuurprijs ook niet mogelijk, aangezien zowel de boeken als de schrijvers bekend zijn.
Kannie bestanie. ;) De uitgeverijen weten soms al een jaar van te voren welke verhalen ze gaan uitgeven. Wanneer daarvan de teksten anoniem worden ingestuurd en de verhalen gediskwalificeerd worden die in bekende series passen of waarvan al informatie is uitgelekt, dan ben je er al.
In voorbeeld noemde ik Libris literatuurprijs. Wikipedia over Libris: "Libris Literatuur Prijs is een jaarlijkse prijs voor het beste Nederlandstalige literaire fictieboek uit het voorgaande kalenderjaar. Naamgever aan de prijs is de sponsor, boekhandelsketen Libris." Lijkt mij niet mogelijk om boeken uit een voorgaand kalenderjaar anoniem te jureren. Wat mij als nieuwe prestigieuze prijs/award nou innovatief zou lijken: Strijd der titanen :) de gelauwerde schrijvers schrijven ieder een kortverhaal en dát wordt anoniem gejureerd.

Lid sinds

14 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
  • Pluslid
  • Moderator
Wat is een prijs waard wanneer schrijvers schrijven naar de smaak van de jury? Ja, misschien win je dan een prijs, maar stel dat je niet hebt geschreven wat je schrijven wilde en ook niet hoe je schrijven wilde: waar kreeg je die prijs dan voor? Dat de prijzenpot in NL onevenredig verdeeld wordt over de geslachten was me wel opgevallen. Voor de statistici onder ons die het leuk vinden om te turven: hoe liggen de verhoudingen internationaal? http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_literatuur… Ik ben feitelijk niet voor een aparte literatuurprijs voor vrouwen, ook niet voor buitenlanders, blanken, eskimo's, biseksuelen, indianen of welk onderscheid je ook maken kunt tussen mensen. Onderscheid naar genre, dat is het enige waar ik achtersta. Wat me tegelijkertijd hogelijk intrigeert is waaróm mannen meer prijzen in de wacht slepen.

Lid sinds

11 jaar 6 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Wat is een prijs waard wanneer schrijvers schrijven naar de smaak van de jury? Ja, misschien win je dan een prijs, maar stel dat je niet hebt geschreven wat je schrijven wilde en ook niet hoe je schrijven wilde: waar kreeg je die prijs dan voor?
Ja! Zeker als je uitgaat van het waarom van een deelname. Dat lijkt me niet slechts het winnen van een prijs, maar erkenning van dát werk, die stij.

Lid sinds

11 jaar 2 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Het lijkt me de moeite waard om eens goed te kijken naar de geslachtelijke samenstelling van de jury's. Het zal toch niet zo zijn dat we moeten concluderen dat mannen better schrijven? /duikt weg En waarom zijn de meeste chefkoks eigenlijk mannen? Een speciale vrouwenprijs lijkt me geen goed idee. Dat vergroot de segregatie alleen maar en dat kan eenvoudigweg niet goed zijn. Aan de andere kant: als er dames zijn die op die manier vrouwen aan literaire prijzen willen helpen, wie ben ik dan om daar tegen te zijn?

Lid sinds

14 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
  • Pluslid
  • Moderator
Wat is een prijs waard wanneer schrijvers schrijven naar de smaak van de jury? Ja, misschien win je dan een prijs, maar stel dat je niet hebt geschreven wat je schrijven wilde en ook niet hoe je schrijven wilde: waar kreeg je die prijs dan voor?
Ja! Zeker als je uitgaat van het waarom van een deelname. Dat lijkt me niet slechts het winnen van een prijs, maar erkenning van dát werk, die stij.
En als dat niet jouw stijl is? Het gaat hier om grote literaire prijzen, niet om een prijs om je vaardigheden te oefenen. Die kunst wordt beoordeeld, en ik kan me indenken dat een kunstenaar - wat een schrijver is - in eerste instantie schrijft om zijn kunst te bedrijven, niet om een prijs te winnen. Hoewel een prijs inderdaad een erkenning is, en een bonus in de vorm van een mooie geldprijs is natuurlijk altijd meegenomen; maar er zijn ook genoeg schrijvers die bepaalde (grote) prijzen geweigerd hebben.

Lid sinds

14 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
  • Pluslid
  • Moderator
P.S. Als iemand een literaire prijs zou worden aangeboden, zou hij / zij die naar mijn mening niet moeten willen ambiëren omdat hij / zij een man / vrouw is, met die-en-die achtergrond, en dat-en-dat thema - hoewel het bij uitstek mogelijk is dat haar / hem die prijs nu juist uitgereikt wordt vanwege haar / zijn zijn-zoals-die is en daarover een goed werk heeft geschreven. Dat laatste in elk geval.

Lid sinds

11 jaar 6 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Natuurlijk. De ene prijs is de andere niet en een wedstrijd is niet hetzelfde als een toegekende prijs. Dan zou er een verschil (kunnen) zijn tussen een oeuvreprijs van een auteur met een gevestigde eigen stem en stijl, vs debutant. Gaat het om een debuut zoals de link in de startpost aangeeft, zou dan een vernieuwende stijl gewaardeerd worden? Of kiest een jury behoudender, omdat niet de auteur, maar het debuut van de auteur wordt gejureerd? En in die lijn: schrijft een man behoudender dan een vrouw, of juist andersom? Gedachte: Is er een consensus waaraan een literair werk aan moet voldoen, misschien. Er zijn meer gelauwerde/bejubelde schrijvers dan schrijfsters. Die schrijvers en hun werk zetten eerder de toon. Daarmee wordt dan hoe 'het geschreven staat, hoe 'het geschreven hoort.' Schrijven verse vrouwen net zo synchroon in die toon als verse mannelijke schrijvers?

Lid sinds

14 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
  • Pluslid
  • Moderator
Die schrijvers en hun werk zetten eerder de toon.
Is denk ik de leidraad. Niet alleen in vernieuwend opzicht, die toon, maar ook een eigen, persoonlijke toon.
Daarmee wordt dan hoe 'het geschreven staat, hoe 'het geschreven hoort.'
Niet hoe het hoort, maar hoe zij het doen - en wanneer dat niet weerlegd, gepareerd, overtroffen wordt ... en tegelijkertijd is schrijven geen competitie, maar autonome kunst.
Schrijven verse vrouwen net zo synchroon in die toon als verse mannelijke schrijvers?
Zelf denk ik dat ze te bescheiden zijn, te belangrijk vinden wat een ander vindt. Te graag die erkenning krijgen die ze juist daarom niet krijgen. Althans in NL.

Lid sinds

11 jaar 6 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Schrijven verse vrouwen net zo synchroon in die toon als verse mannelijke schrijvers?
Zelf denk ik dat ze te bescheiden zijn, te belangrijk vinden wat een ander vindt. Te graag die erkenning krijgen die ze juist daarom niet krijgen. Althans in NL.
Pleasers? Dat zou best wel eens kunnen. Dus niet, omdat vrouwen slechter zouden schrijven. Dan zou ik toch zeggen dat zo'n toegekende prijs voor vrouwen best een meerwaarde kan hebben. Al was het maar om die bescheidenheid voor eens en altijd de nek om te draaien.

Lid sinds

11 jaar 6 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Het lijkt me de moeite waard om eens goed te kijken naar de geslachtelijke samenstelling van de jury's. Het zal toch niet zo zijn dat we moeten concluderen dat mannen better schrijven? /duikt weg
Toch, laten we stellen dat de jury het best geschreven werk de prijs geeft. Waarom zouden ze niet? De roman/debuut/schrijver die een prijs wint van het kaliber waar we het nu over hebben, overstijgt de andere genomineerden, die stuk voor stuk ook een serieuze kandidaat waren. Dat beste werk blijkt (in Nederland) van een man te komen. Niet een keer, nee (bijna) altijd. En laten we ook stellen, dat mannen niet beter of slechter schrijven dan vrouwen. Dan is het een goed idee om écht te kijken hoe dat komt? Zonder te wijzen - of weg te hoeven duiken. Zou het kunnen zijn dat vrouwen andere - veiliger - thema's aansnijden? Is het die bescheidenheid? We zouden kunnen stellen dat vrouwelijke auteurs sneller op hun plaats gezet worden als ze risico's nemen. Maar is dat ook écht zo, of voelen vrouwen dat alleen zo: al dan niet bewust? Zijn vrouwen zélf degenen die zichzelf remmen en geen innovatief werk leveren? Thérèse zegt: in Nederland. Ook wel een belangrijke definiëring.

Lid sinds

14 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
  • Pluslid
  • Moderator
Jan Wolkers weigerde de Constantijn Huygensprijs omdat hij zich geschoffeerd voelde: 'twintig jaar lang meesterwerken geschreven; geen een van die boeken heeft ooit een prijs gekregen - en nu ineens dit (die prijs), wat is er gebeurd?' Zie: http://www.youtube.com/watch?v=qYPCyxTePCU De P.C. Hooftprijs weigerde hij 'omdat er bij het toekennen van dit soort prijzen te veel fouten worden gemaakt'. Iemand als Marten Toonder 'die toch ingrijpend de Nederlandse taal heeft beïnvloed' kreeg bijvoorbeeld nooit een prijs: http://www.digibron.nl/search/detail/012e93bad245… Waarom ik Wolkers als voorbeeld neem: * Hij waardeerde zijn eigen werk als meesterwerken (wat als een vrouw dit over haar eigen werk roept?). * Hij werkte niet voor prijzen (voelde zich overigens ook meer beeldend kunstenaar dan schrijver), en stelde zich solidair op ten aanzien van collega's - Toonder en Vasalis - van wie hij vond dat zij een prijs verdienden: 'jury's maken te veel fouten'. Wanneer het oordeel van mensen met verstand van zaken en een gezonde focus op het eigen werk én op dat van anderen hebben - maar zich buiten jury's bevinden - meegewogen zou worden, zou er misschien een betere balans tot stand gebracht kunnen worden in de verdeling der prijzen. Maar dan moeten vrouwen ook echt weten wie ze zijn en wat hun werk betekent. Zelf.

Lid sinds

11 jaar 8 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Maar dan moeten vrouwen ook echt weten wie ze zijn en wat hun werk betekent. Zelf.
Geduld. Nog een generatie of vijf, zonder oorlog [in Nederland] en dan zie ik een klein kansje dat vrouwen weten wie ze zijn. Zelf. De huidige generatie literaire-vrouwen trekt zich weer terug in het uitdelen van prijsjes aan zichzelf. Heel jammer.

Lid sinds

11 jaar 8 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
* Hij waardeerde zijn eigen werk als meesterwerken (wat als een vrouw dit over haar eigen werk roept?).
Er is een Nederlandse vrouw die dat continu roept. Ze hangt nu in het Letterkundig Museum in Den Haag.
Haar meesterwerken verdienen dezelfde waardering als van J.H.F. Grönloh
Dát, ligt een vrouw te wachten als ze dát roept.

Lid sinds

14 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
  • Pluslid
  • Moderator
* Hij waardeerde zijn eigen werk als meesterwerken (wat als een vrouw dit over haar eigen werk roept?).
Er is een Nederlandse vrouw die dat continu roept. Ze hangt nu in het Letterkundig Museum in Den Haag.
Die vrouw is een beschouwing apart waard.
Haar meesterwerken verdienen dezelfde waardering als van J.H.F. Grönloh
Dát, ligt een vrouw te wachten als ze dát roept.
Echo, bedoel je?

Lid sinds

9 jaar 10 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Therese schreef: Jan Wolkers weigerde de Constantijn Huygensprijs omdat hij zich geschoffeerd voelde: 'twintig jaar lang meesterwerken geschreven; Ooit als redacteur bij Elsevier Nederland mocht ik van Jan Wolkers een door hem gecorrigeerd typoscript in ontvangst nemen. Hij keek tamelijk nors en uitte zijn ongenoegen over die domme "tijpgeiten". Een laatdunkend woordgebruik dat ik niet kon waarderen. Plichtmatig begon ik te lezen... en tot mijn verbazing was er geen zin te vinden waar ik ook maar enige aanmerking over zou kunnen of willen maken. Dus: inderdaad een meesterwerk.

Lid sinds

11 jaar 6 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Jan Wolkers zal niet Jan Wolkers zijn als hij geen prijzen afwees. Maar, misschien is het nu de tijd om te accepteren, dat een vrouw toch anders blijkt te zijn dan een man. Waarom maar een winnaar? niemand kan alleen de beste zijn. Twee prijzen, voor een man en een vrouw? Of alleen mannen kiezen een vrouwelijke auteur en alleen vrouwen een mannelijke auteur, objectiever kan niet. Of een gemengde jury van deskundige en lezers? Of is er toch ook wel een beetje vriendjes politiek aanwezig? Als ze moeten kiezen tussen twee sublieme geselecteerden, zouden ze dan Jantje kiezen of de zoon, dochter van ...? misschien is een vrouwenprijs helaas noodzakelijk als we het roer niet omgooien?

Lid sinds

15 jaar 11 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Jan beheerste dus zijn vak. Ik heb wel eens naar de jury toegeschreven en het legde mij geen windeieren. Het verhaal was voor een wedstrijd waarbij het overgrote deel van de jury mannelijk was. Er werd anoniem gejureerd. Ik ben begonnen met te denken: Wat vinden mannen gruwelijk? Dat het onderwerp van het verhaal op mannen was gericht, deed niets af of toe aan mijn manier van schrijven. Ik snap dan ook niet waarom het minder 'kunstig' zou zijn als je kiest voor een onderwerp dat een bepaalde groep lezers al dan niet meer zou aanspreken. Dat blijft trouwens altijd een gok. Voor hetzelfde geld had men gezegd: 'Jakkes!' en het verhaal laag gezet.

Lid sinds

11 jaar 6 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Het beste boek/debuut moet zo'n prijs toegekend krijgen. Bij zo'n niveau gaat het niet om sec 'het beste'. Vernieuwing? Die unieke toon? Of die toon nu van een man, of een vrouw komt. Punt is, dat als vrouwen niet in hun eigen toon schrijven maar schrijven hoe een vrouwelijke schrijver wordt geacht te schrijven, een boek van een mannelijke schrijver uniek(er) zou kunnen zijn. En dan ligt het probleem óf bij de vrouwelijke schrijvers die zichzelf remmen, óf bij die consensus, dat een mannelijke toon unieker ís.

Lid sinds

15 jaar 11 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Ik geloof eerder dat het de genoemde vriendjespolitiek dan iets anders is. Zeker gezien de niet-anonieme jurering. Geen haar op mijn hoofd die erover piekert om erover te gaan naDenken of ik minder goed schrijf dan een man. Zolang ik geen literaire fictie schrijf, zal ik geen literaire prijzen winnen. Zo simpel is het ook nog eens een keer. Is er ook vergeleken hoeveel boeken er meedongen naar die prijzen en welk percentage daarvan door vrouwen werd geschreven?

Lid sinds

11 jaar 6 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Ik geloof niet dat het schrijven van een bijdrage voor een wedstrijd (al dan niet een literaire) hetzelfde is als een prijs die toegekend wordt aan een literair werk. Dit gezegd: Natuurlijk kun je voor een jury schrijven. Ik denk dat ik dat liever niet doe, en zelfs tegenwoordig bewust niet doe, omdat ik zo'n wedstrijd zie als een podium voor mijn werk. Is het verhaal goed, mijn stijl eigen, en het wint, dan heeft dat een meerwaarde voor mijn werk.

Lid sinds

15 jaar 11 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Maar waarom? Als een wedstrijd een thema heeft, schrijf je toch ook naar dat thema toe? Dan heb je toch ook niet het gevoel dat het niet je stijl eigen is? Ik zie een doelgroep niet als iets anders.

Lid sinds

11 jaar 6 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Of dit nog on-topic is weet ik niet, anders verwijder ik wel. @Anaïd 28 Omdat ik deelneem aan wedstrijden om die reden, mijn stijl een podium geven. Ja, ik schrijf graag naar een thema, maar de uitdaging voor mij is dat thema (of genre) in te vullen in mijn eigen stijl. Ik schrijf nu eenmaal geen romans, enkel korte verhalen en gedichten in allerlei genres. Ik heb daarmee geen genredoelgroep. Bevalt mijn invulling de jury, dan wint mijn verhaal. Wint het niet, beviel de jury mijn stijl blijkbaar niet en dat is dan jammer.

Lid sinds

16 jaar

Rol

  • Gewone gebruiker
Een literatuurprijs voor vrouwen? Natuurlijk niet. Fantastels is drie keer gewonnen door een vrouw en twee keer door een man. Conclusie: alle literatuurprijzen moeten gewoon anoniem gejureerd worden!
What he said. Anonimiteit biedt de garantie dat de kwaliteit voorop staat: wie wil de bijsmaak van excuus-Truus meedragen? Waar een wil is, is een weg, dus als men het erover eens is dat er anoniem gejureerd gaat worden, volgt de logistiek vanzelf.