Vervolg van het interview met de Amerikaanse auteurs Nathan Englander en Shalom Auslander, die beiden een boek over Anne Frank hebben geschreven. Lees het volledige artikel in het eerste nummer van Schrijven Magazine van 2013. Bestel het nummer hier na.

De Amerikaanse auteurs Nathan Englander en Shalom Auslander zijn beiden geboren in 1970 en allebei streng Joods orthodox opgevoed. Nog een overeenkomst is dat ze elk een boek hebben geschreven waarin Anne Frank in zekere zin een rol speelt. Englander lanceerde de verhalenbundel Waar we het over hebben wanneer we het over Anne Frank hebben en Auslander publiceerde de roman die in Nederlandse vertaling de titel Anne Frank leeft en woont op zolder meekreeg. Guus Bauer sprak ze elk afzonderlijk, met een flinke tussenpauze. Er schijnt tussen de heren wat animositeit te bestaan. Misschien omdat hun ideeën overeenstemmen?

Aus: ‘Ik ben een eenmansreligie. Ongevaarlijk, ik ga geen landen binnenvallen en volken overheersen. Ik heb geen boek geschreven over iemand die in Amsterdam in het Achterhuis leeft. Jezus was een Jood, Anne Frank is de Joodse Jezus. In positieve en negatieve zin.

Wanneer je haar dagboek leest, merk je dat het een sterk kind was. Ze was cool. Ze zou haar hele leven een lastig persoon zijn geweest. Iemand waar ik zo voor zou vallen. Het feit dat ik haar in mijn boek heb laten opgroeien, met lichaamsdelen die in haar blouse op en neer bewegen, stuit mensen tegen de borst. Zij is allang geen persoon meer, maar een symbool, een maagdelijke heilige.

In eerste instantie wilde ik schrijven over een man die niet precies weet hoe hij zijn kinderen tegen de geschiedenis kan beschermen. Ik heb allerlei slachtpartijen bestudeerd. Van de kampen van de Engelsen in Zuid-Afrika, de deportatie van de Armeniërs door de Turken, koning Leopold in Kongo, Rwanda, de Balkan, ga zo maar door. Mijn idee was niet, hoe kan ik Anna Frank in dit boek krijgen, maar met haar kon ik me het gemakkelijkst identificeren.

Ik hoop dat men de universele kant van mijn verhaal wil zien. Mijn grootouders hebben de Holocaust meegemaakt. Zij praatten er dus niet over. De tweede generatie heeft meer last van overleverschuld. Van alle kanten werd ik gewaarschuwd. Ik heb twee kinderen die ik probeer te beschermen door ze niet op te zadelen met het verleden. En dat is moeilijk zat.'

Zelfspot is de beste spot?

Eng: 'Jazeker. Denk maar eens aan de inspiratie die Joden ontlenen aan het verhaal van het fort op de berg Masada. Zo rond het jaar zeventig werd dat fort langdurig door de Romeinen belegerd. De soldaten, vrouwen en kinderen hielden moedig stand. Uiteindelijk brachten ze zichzelf dapper om. Daar baseren wij onze strijdvaardigheid op. Rekruten moeten nu na de afronding van hun training de berg op en daar roepen: ‘Masada valt geen tweede keer.’ We zijn duizenden jaren opgejaagd. Ik denk dat het ons aan jachtinstinct ontbreekt.'

Aus: ‘Je bent je eigen kerk, als je die niet al te serieus neemt dan hoef je de rest van de wereld ook niet al te serieus te nemen. Daarom irriteert het me als er prijzen gaan naar grote tragedies. Het is eenvoudig om drama te schrijven. Het is een manier van opgeven. Ik schrijf boeken die ik zelf in een boekhandel wil zien. Teksten waar ik om kan lachen. De diepste lach is die van de zwartste gedachten.

Wanneer je in de afgrond kijkt, kijkt de afgrond terug, maar de afgrond heeft geen gevoel voor humor. Wij zijn wel in staat om de wereld in de maling te nemen. Misschien ben ik geen erg literair schrijver. Ik huldig een Grieks standpunt. Humor is het gezichtspunt van de goden, de tragedie is de versie van de mens. De beste grap van dit boek is dat mensen denken dat ik iets verschrikkelijks heb gedaan, maar ik heb Anne Frank juist een krachtige stem gegeven. Een oude vrouw die het spuugzat is dat haar dagboek zo wordt misbruikt. In mijn boek is ze een gemankeerd romanschrijfster.’

Amerikanen weten de geschiedenis ook goed te misbruiken?

Eng: ‘Ik heb de Bijbel gelezen. Naar mijn idee staat er bijvoorbeeld niets in over abortus en het homohuwelijk. Maar men gebruikt alleen wat in het eigen straatje past. Ik heb een hekel aan mensen die ervan overtuigd zijn dat ze het gelijk aan hun kant hebben. Daar is ‘de absolute waarheid’ weer. Hoe kun je als rechter slapen als je een zwakzinnige naar de elektrische stoel hebt gestuurd? Moralisten heb je overal. Daarom ben ik nu oom Nathan, ongelovig, maar niet gevaarlijk.'

Aus: ‘Met de Bijbel in de ene en de vlag in de andere hand. Hoe perfectioneren we Gods creatie? Als er ergens een leider opstaat die zegt dat hij een land perfect gaat maken, ren dan zo snel als je kan weg. Barack Obama is ook een man van hoop, maar tevens een pragmaticus. Een uitzondering, denk ik.

Ach, de geschiedenis wordt door iedereen misbruikt. Denk eens aan de rekruten in Israël die aan het einde van hun opleiding “Nooit meer Masada!” moeten roepen. De bewoners van Masada waren de Taliban van het begin van de christelijke jaartelling. Ze brachten mensen om omdat ze niet gelovig genoeg waren. De mensen in Jeruzalem waren opgelucht toen ze vertrokken. Nu wordt het gebruikt als collectieve geschiedenis. Alsof er zoiets zou bestaan als 'de joden' of 'de moslims'.  Er zijn geloof ik twee miljard moslims. En die zouden allemaal precies hetzelfde denken? Het is al een wonder als twee mensen op deze aardbol het roerend eens zijn.’